Қазақстандықтар соңғы кездері жалған ақпаратқа жиі тап болуда. Сонымен қатар азаматтардың жартысынан көбі ақпараттың рас-өтірігін тексермейді.
DEMOSCOPE қоғамдық пікірге жедел мониторинг жүргізу бюросы азаматтар арасында «Қазақстандық медиа мен әлеуметтік желілерде дезинформацияның таралуы мен оны қоғамның қабылдауы» тақырыбында сауалдама жүргізді.
DEMOSCOPE зерттеуінің нәтижесі бойынша, қазақстандықтардың көпшілігіне дезинформация мен фейктің әсер ету қаупі бар. Сауалнама деректері бойынша, респонденттердің кем дегенде жартысына жалған ақпаратты байқау қиын.Фактчекиң жөнінде 18-24 жастағылар көбірек хабардар. Олар басқаларына қарағанда ақпараттың рас-өтірігін тексереді және фейк екенін оңай анықтай алады.
Нақтырақ айтсақ, азаматтардың 51%-і шынайы ақпаратты фейктен ажырату қиын екенін мойындаған: 33%-і фейкті үнемі байқап отыра алмаймыз десе, 18%-і әдетте жалған ақпаратты анықтай алмай қалатындарын айтқан. Ал 41%-і фейкті бірден біліп қоятынына сенімді.
Сондай-ақ сауалдама аясында қатысушыларға жалған ақпарат екенін қайдан білесіз деген сұрақ қойылды. Жалпы азаматтардың 52%-і жаңалықты тексермейді екен – олардың 44%-і ақпаратты мүлдем тексермесе, 8%-і дереккөзге сенетіндерін айтқан. Бір қызығы, 6%-і жаңалықты таныстары арқылы нақтылайды әрі соларды сенімді дереккөз деп санайды екен. Ал азаматтардың 5%-і бұл сұраққа жауап беруге қиналған.
Десе де, сауалдамаға қатысушылардың үштен бірінен көбі (37%) ақпаратты өздігінен тексеретін болып шықты — 27%-і деректі басқа БАҚ пен ресми дереккөздермен салыстырса, 10%-і Google мен Yandex көмегіне жүгінеді.
Зерттеу барысында респонденттер фактчекиң не екенін білесіз бе деген сауалға жауап алу маңызды еді. Сауалдамаға қатысқан қазақстандықтардың 22%-і ғана дұрыс нұсқаны таңдады. 57%-і бұл сұраққа жауап беруге қиналса, 6%-і фактчекиң – фейк тарату; 3%-і – жаңалық тарату деп топшылаған.
Бұл деректер қазақстандықтардың айтарлықтай бөлігінің медиасауат дәрежесі төмендігін, яғни дезинформация мен пропаганданың деструктивті әсеріне ұшырау қаупі барын дәлелдейді. DEMOSCOPE-тың бұған дейінгі зерттеу нәтижелері де осындай қорытындыға жақын.
Сауалнамаға қатысушылардың 17%-і күн сайын, 54%-і кейде ғана дезинформация ұшырасатынын жеткізген. 23%-і жалған ақпаратты кездестірмейтіндіктеріне сенімді.