DEMOSCOPE қоғамдық пікірге жедел мониторинг жүргізу бюросы азаматтар арасында «Қазақстандық медиа мен әлеуметтік желілерде дезинформацияның таралуы мен оны қоғамның қабылдауы» тақырыбында сауалдама жүргізді.
Сауалнама аясында қатысушылардан қоғамдық маңызы бар ақпаратты қайдан алуды құп көретінін сұралған. Бұл сауалда бірнеше нұсқаны таңдауға мүмкіндік болды. Сол арқылы рейтиң жасалды.
Ең танымал дереккөз телеарна болып шықты. Оларды респонденттердің көпшілігі артық санаған (61%), екінші орында — интернет басылымдар. Оны сауалдамаға қатысқандардың 40%-і таңдаған. Үздік үштікке YouTube-арналар — 20% мен Instagram пабликтер — 17% енді.
Тізім ары қарай былай жалғасқан:
- Таныстар, туыстар, достар — 13%
- Facebook – 6%
- Газеттер – 7%
- TikTok – 7%
- Радио – 3%
- Telegram-арналар – 6%
- Басқа – 2%.
Зерттеу 18-34 жас аралығындағы азаматтар ақпаратты интернет-басылымдар мен YouTube арналардан алатынын көрсетті. Сонымен қатар, 18 жастан 24 жасқа дейінгі респонденттер басқаларға қарағанда теледидарды аз көреді. Бұл жастағы азаматтар Instagram, TikTok және Telegram контентін көбірек пайдаланды.
Сонымен қатар қазақстандықтардан фейк ақпаратты қай жерден жиі кездестіретіні сұралды. Бұл сауалда да бірнеше нұсқаны таңдау мүмкіндігі болды. Сонымен, зерттеу қатысушылары интернет-басылымдардың ақпаратына аса сақ қарайды екен – 41%. Сауалнама қатысушыларының 29%-нің пікірінше, телеарналар да дезинформация тарауы мүмкін. Үшінші орында YouTube-арналар – 22%.
Ары қарай:
- Таныстар, туыстар, достар – 13%
- Instagram пабликтер – 11%
- Tiktok– 8%
- Telegram-арналар – 3%
- Facebook – 3%
- Газеттер – 3%
- Радио – 2%
- Басқа – 8%
Екі рейтигінің өзара байланысын байқауға болады. Осылайша, жалған ақпаратты кездестіру мүмкіндігі белгілі бір ақпарат арналарын жиі қарай беруге байланысты деген қорытындыға тоқтаймыз. Бұл дезинформация барлық жерде кездеседі деген теорияны растайды.
Зерттеу нәтижелері медиасауат тұрғысынан қазақстандықтардың айтарлықтай әлсіз екенін, сол себепті оларға жалған ақпараттың әсер ету мүмкіндігі жоғары екенін растады. Геосаяси дағдарыс жағдайында тұрғындардың медиасауатын арттыру, оның ішінде қазақстандық мектептер, ЖОО мен мектепке дейінгі мекемелерге енгізу өте маңызды.
