Заңнамалық бастамалар: қажеттілік пен перспектива
Заманауи ақпараттық қоғамда халықтың бұқаралық санасына әсер ету, манипуляция және жалған ақпаратты тарату мәселелері ерекше назарға алынуы тиіс. Осындай шайқастарда жалған ақпараттың профилактикасы мен адамдардың ақпаратты обьективті қабылдауына көмектесетін заңнамалық бастамалар ерекше маңызға ие. Заңнамалық шаралар тек құқықтық аспектіні қамтамасыз етумен қатар, қоғам ішінде ақпараттың шынайылығын арттыру мақсатында да жүзеге асырылуы тиіс.
Көптеген елдерде аталған мәселелер бойынша заңнамаларды жетілдіру мен жаңарту қажеттілігі туындайды. Бұқаралық ақпарат құралдарының (БАҚ) рөлін жоғарылату, ақпараттық экожүйе мен факторлар арасындағы өзара байланысты қарастыру, қажет шешімдер мен нормаларды әзірлеуге мүмкіндік береді. Заңнамалық бастамалар тек ақпаратты таратушы ұйымдарға жауапкершілікті жүктеп қана қоймай, сонымен қатар халықтың ақпараттық қауіпсіздігін нығайтуға ықпал етеді.
Халықты манипуляциялауға қарсы тұру үшін нормативтік-құқықтық актілер мен ережелерді енгізу керек. Мұндай актілердің қатарында жалған ақпараттың таралуын тоқтату, мәліметтердің тексеру механизмдерін енгізу, сондай-ақ адам құқықтарының сақталуына кепілдік беретін нормаларды әзірлеу негіз керек. Мысалы, әлеуметтік желілер мен интернет алаңдарында ақпараттық және цифрлық дағдыларды дамыту заң шеңберінде қолдау табуы шарт.
Білім беру мен ақпараттық сауаттылықтың артуы заңнамалық қолдауды талап етеді. Мектептер мен жоғары оқу орындарында медиа literacy курстарының енгізілуі, ақпараттың шынайылығын анықтау үшін қажетті дағдыларды тәрбиелеуге бағдарланған бағдарлама әзірлеу – қоғамның ақпараттық сауаттылығын арттырудың негізгі амалдарының бірі. Заңнамалық тұрғыдан олардың іске асырылуы халықтың санасын манипуляциялауға қарсы тұруды оңтайландырады.
Сонымен қатар, қоғамдастықтардың, үкіметтік емес ұйымдардың және әлеуметтік институттардың қызметі заңнамалық тұрғыдан реттелуі тиіс. Ақпараттық қауіпсіздік жөніндегі заңнамалық актілер бұқаралық пікір қалыптастыруда, стрессқа төзімділікті арттыруда және ақпаратты сүзу жүйелері арқылы шынайы және жалған ақпаратты бөліп алуда маңызды рөл атқарады. Мұның нәтижесінде, халықтың бұқаралық санасы манипуляциядан қорғалады.
Бұқаралық сана мен ақпараттық қауіпсіздік мәселесі тек құқықтық шаралармен шектелмей, әлеуметтік және мәдени контекстте қаралуы тиіс. Халықтың мәдени тұрғыдан дамуы, оның рухани және танымдық деңгейінің артуы манипуляцияға қарсы тұруда маңызды аспект болып табылады. Сондықтан заңнамалық бастамалардың тәрбиелік және мәдени ынталандырумен үйлесуі қажет.
Бүгінде көптеген елдерде мемлекеттік және қоғамдық институттар ақпараттық саясатты жаңғырту бойынша жұмыстар жүргізіп жатыр. Заңнамалық бастамалар барысында халықтың құқықтары мен мүдделерін қорғау, ғылыми ақпаратты насихаттау, жастарды саналы қоғамның мүшесі ретінде тәрбиелеу жұмыстары маңызды. Бұл бағытта халықаралық тәжірибелерді ескере отырып, ұлттық деңгейде тиімді шараларды қабылдау аса өзекті.
Заңнамалық бастамаларды әзірлеу барысында үкімет, ғылыми қауымдастық, қоғамдық ұйымдар, БАҚ және азаматтық қоғам арасындағы ынтымақтастықты нығайту қажет. Тек мемлекет емес, сонымен қатар қоғамдық сектор мен азаматтар да ақпараттың шынайылығын қамтамасыз етуге атсалысуы тиіс. Ақпараттық қуаттылықты арттыру, киберқауіпсіздік саласындағы ынтымақтастық – осының барлығы халықтың сана-сезімін манипуляциялауға қарсы әрекеттердің тиімділігін арттырады.
Заң шығарушы орган тарапынан жасалатын құқықтық актілердің тиімділігі халықтың белсенділігін арттыруымен ғана жоғарылайды. Ақпараттық цензураға жол бермей, азаматтарды ақпараттық мәдениет пен санаға бейімдеу – заңнамалық шаралардың басты мақсаты болу керек. Аталған шаралардың нәтижесінде қоғамдық санаға манипуляция жасау амалдары азайып, азаматтардың ақпараттық сауаттылығы артады.
Халықтың бұқаралық сана-сезімі мен құқықтық мәдениеті қалыптасқан қоғам болашаққа деген сеніммен, тұрақтылықпен және үйлесімділікпен қарауға мүмкіндік береді. Заңнамалық бастамалардың интеграциясы мен кешенді тәсілі халықты манипуляциялауға қарсы тұруда шешуші рөл атқарады.
Қоғамдық бірлестіктердің тиімділігі
Қоғамдық бірлестіктердің тиімділігі қоғамның ақпараттық мәдениетін қалыптастыруда және халықтың бұқаралық санасын манипуляциялауға қарсы тұруда маңыздылығын көрсетеді. Бұл ұйымдар, халықтың қажеттіліктерін ескере отырып, қоғамның әртүрлі топтарының мүдделерін біріктіруге және қорғауға бағытталған. Олар ақпараттық стратегияларды жүзеге асыруда және адам құқықтарын қорғауда, әлеуметтік әділеттілікті қамтамасыз етуде шешуші рөл атқарады.
Қоғамдық бірлестіктер өз қызметінде көп жағдайда халықтың ақпаратты дұрыс қабылдауына, оны сауатты талдай білуіне жағдай жасауға үлес қосады. Мысалы, көптеген ұйымдар оқыту бағдарламаларын өткізіп, халыққа ақпараттың шынайылығын тексеру әдістері мен манипуляцияның түрлері туралы семинарлар ұйымдастырады. Бұл әрекеттер халықтың ақпараттық сауаттылығын арттырып, оларды манипулятивті әсерлерден қорғауға көмектеседі.
Жергілікті деңгейдегі қоғамдық бірлестіктердің қызметі аймақтағы тұрғындардың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартуға бағытталған. Олар қоғамдағы белсенді азаматтық позицияны дамыту, қоғамдық пікір қалыптастыру, азаматтарды біріктіру және ұйымдастыруда маңызды рөл атқарады. Адамдардың бірлесе әрекет етуі, ақпарат алмаса білуі оларды манипуляциялаудан қорғайтын қуатты механизм болып табылады.
Жалпы, қоғамдық бірлестіктер өздерінің жұмысында ашықтық пен жауапкершілікті насихаттап, ақпараттың шынайы көздерін табуда маңызды рөл атқарады. Олар халыққа жеткізілетін ақпаратты тексеру, ақиқат пен жалғанды ажырату қажеттілігін алға тартады. Мысалы, құқық қорғаушы ұйымдар мен медиаторлық топтар халық арасында ақпаратты тарата отырып, фактілерді тексеру және жалған ақпаратпен күресуге бағдарланған жұмыстар жүргізеді.
Пандемия кезеңінде ақпараттық манипуляция мәселесі әлемдік дәрежеде өзекті болды. Осы уақытта қоғамдық бірлестіктердің қызметі, әсіресе, әлеуметтік желілерде ақпараттың таралуы мен манипуляциясын бақылауға арналып, халықтың сенімі мен жауапкершілігін арттыруға бағытталған шешімдер қабылданды. Мәселен, қоғамдық денсаулық сақтау ұйымдары аурушаңдық туралы нақты деректерді жеткізіп, халықтың этикалық және жауапкершілікті түсінуіне ықпал етті.
Алайда, қоғамдық бірлестіктердің тиімділігі тек олардың қызметі мен бастамаларына байланысты емес. Олар саясатпен, экономикамен, әлеуметтік даму ұлттық мәселелерімен тығыз байланыста жұмыс істейді. Тиімді бірлестіктер проблемаларды шешуге арналған жобаларын жүзеге асыру үшін азаматтық қоғаммен, мемлекеттің құрылымдармен және бизнес секторымен тепе-теңдік орнатуы тиіс. Бұл өзара байланыс халықтың мүдделерін қорғауда және ақпараттық манипуляцияға қарсы тұруда бірлестіктер қосатын күшті тетік бола алады.
Азаматтар арасында жоғары деңгейдегі сенімділік пен серіктестік қалыптастыру – бұл қоғамдық бірлестіктердің ұзақ мерзімді стратегияларының бірі. Олар бірлескен жобалар мен бастамалар арқылы адамдарды біріктіріп, қоғамдағы өзгерістерге ықпал ете алады. Саяси, экономикалық немесе әлеуметтік мәселелер төңірегінде пікірталастарға тартылған адамдар, манипуляцияға қарсы тұруға дайын және ақпаратты еркін алмасу мәдениетін дамытуда маңызды рөл атқарады.
Қоғамдық бірлестіктердің тиімділігін арттыру үшін мемлекеттік қолдау мен қоғам тарапынан ынтымақтастық қажет. Заңнамалық өзгерістер, қаржылық көмек, ақпараттық ресурстармен қамтамасыз ету, қоғамдық бірлестіктердің жұмысын жеңілдетуге арналған шаралар адамдардың өз құқықтарын қорғау мүмкіндіктерін арттырады. Бұл ұйымдарды дамытудың стратегиялық бағдарламалары мен ұлттық жобалары елдің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін маңызды рөл атқарады.
Сондай-ақ, қоғамдық бірлестіктердің әсерін арттыру үшін олардың халықаралық тәжірибесін пайдалану тиімді. Әлемнің әртүрлі елдерінде тиімді түрде жұмыс істеп жатқан қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстардың тәжірибесін зерттеу, жергілікті жағдайларға бейімдеу арқылы, елімізде де ақпараттық манипуляциямен күресудің тиімді механизмдерін қалыптастыруға болады.
Осы тұрғыда жастар мен жастар ұйымдары ерекше назар аударуды талап етеді. Олардың белсенділігі және қоғамдағы рөлі жинақталған білім мен тәжірибені трансляциялауға мүмкіндік береді. Жастарды ақпараттық манипуляциямен күресуге тарту, олардың пікірін ескеріп, сапалы ақпаратты жариялау әрі тарату – болашақта қоғамды қатерлерден қорғаудың кепілі.
Бұл үдерісте қоғамдық бірлестіктер белсенді түрде жұмыс істей отырып, қоғамға серпіліс беретін идеяларды ұсынуда, халықтың ақпараттық сауаттылығын арттыруда белсенді рөл атқаруы тиіс. Заман талабына сай, күш-жігерлері мен білімдерін тиімді пайдалануға ұмтылу – бұқаралық сананы манипуляциялаудың алдын алу үшін маңызды қадам болып табылады.
