Цифрлық технологиялардың қарқынды дамуын ескере отырып, алаяқтар күн сайын азаматтарды жеке деректері мен ақшаларын иемдену үшін алдаудың әртүрлі тәсілдерін ойлап табады. Зиянкестер үнемі жаңа тенденцияларды қадағалап отырады, сондықтан олардың «жұмыс»әдістерінен хабардар болу маңызды.
Қаржылық қызметтерді реттеу және дамыту агенттігінің қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау Департаментінің директоры Александр Терентьев алаяқтардан қорғануға көмектесетін онлайн және офлайн қауіпсіздіктің негізгі ережелерін еске салды.
Есептегіштерді ауыстыру, жалған сауалнамалар және ұтыстар
Вишинг немесе әлеуметтік инженерия элементтерімен телефон арқылы алаяқтық жасау-алдаудың ең көп таралған түрлерінің бірі. Алаяқтарды банктердің, полицияның, ҰҚК-нің, коммуналдық қызметтердің немесе басқа да беделді мекемелердің қызметкерлері ұсына алады.
Сондай-ақ, вишинг-схемаларда алаяқтар қазақстандықтардан құпия ақпарат сұрай отырып, жалған сауалнамалар мен лотереялар жүргізетін дауыстық боттарды жиі пайдаланады.
Не істеу керек? Егер белгісіз адам қоңырау шалып, ақша туралы әңгіме бастаса, әңгімені аяқтаңыз. Сізге қоңырау шалған ұйымға өзіңіз қоңырау шалыңыз.
Телефон алаяқтарын тануға болатын негізгі белгілерді есте сақтаңыз:
Қоңыраудың тосын сыйы және жасанды жеделдік.
Жәбірленушіге жеке деректерді беруді сұрайтын қысым.
Біртүрлі нұсқаулар мен сенімдер, мысалы, күдікті әрекет туралы.
Жалған заңгерлер
Әр түрлі алаяқтық схемалардан ақша жоғалтқан азаматтар ұрланған қаражатты қайтаруға уәде берген жалған заңгерлерге тап болуы мүмкін.
Зиянкестер әлеуметтік желілерде белсенді әрекет етеді, интернетте, атап айтқанда әлеуметтік желілерде жарнамалар орналастырады. Олар ақша жоғалтқаннан кейін күйзеліске ұшыраған адамдардың эмоционалды осалдығын пайдаланады. Бұл жағдайда көптеген адамдар көмек ұсынатын кез келген адамға сенуге дайын.
Азаматтар жалған заңгерлерге сенеді, өз қаражаттарын оларға береді, бірақ соңында олар одан да көп шығындармен сынған шұңқырға тап болады.
Не істеу керек? Егер сіз өзіңіздің шоттарыңыз бен карталарыңызды нөлге айналдыра алатын, сондай-ақ Сізге несие бере алатын алаяқтарға тап болсаңыз, онда сіз құқық қорғау органдарына хабарласуыңыз керек.
Ұрланған қаражаттың қайтарылуына кепілдік беретін әртүрлі компаниялардың уәделеріне сенбеңіз. Тек алаяқтар «алтын тауларға» уәде бере алады және инвестициялардың, соның ішінде инвестициялық жобаларға инвестициялардың қайтарылуына кепілдік бере алады.
SIM картасының мерзімі аяқталды
Алаяқтықтың тағы бір кең таралған түрі SIM картасының жарамдылық мерзімі туралы хабарламалармен байланысты. «Сізді ұялы байланыс операторы мазалайды. SIM картаңыздың мерзімі аяқталады. Егер сіз ештеңе жасамасаңыз, сіздің нөміріңіз бұғатталады. Қызметті ұзартқыңыз келе ме?»- алаяқтар күдікті азаматтарға телефон қоңыраулары немесе мессенджерлер арқылы хат алмасу арқылы осылай жүгінеді.
Егер адам қарым-қатынасты жалғастыра берсе, алаяқтар SMS-кодты және басқа да жеке деректерді жазуды немесе жазуды сұрайды. Алынған ақпаратпен олар банктік шотты бұзуы немесе жалған несие беруі мүмкін. Алаяқтар екі схема бойынша әрекет етеді: олар SIM картасының виртуалды көшірмесін жасай алады немесе қоңыраулар мен SMS бағыттау қызметін басқа нөмірге қоса алады. Осылайша, қылмыскерлер жәбірленушінің онлайн-банкингіне қол жеткізе алады.
Алаяқтық туралы көптеген әңгімелер адамның қауіпсіздігіне сенімді болып, содан кейін алданып қалуынан басталады.
Неліктен бұл орын алады? Мұның себебі адам психологиясында жатыр. Қысым, қауіп-қатер, күйзеліс жағдайында кейбір азаматтар алаяқтардың алдында осал болады. Есіңізде болсын, ешкім алдаудан қауіпсіз емес және алаяқтар адамдардан әлсіз және осал жерлерді оңай табады.
Интернеттегі алаяқтықтан қорғауға арналған қауіпсіздік ережелері
Ешқашан бөгде адамдарға дербес ақпаратты бермеңіз: парольдер, ПИН-кодтар, CVV/CVC-кодтар және карталардың қолданылу мерзімі, ЭЦҚ,ЖСН және т.б., олар кіммен ұсынылғанына қарамастан.
Тасымалдаушы қызметтері немесе қолданбалар арқылы жасырын нөмірлерден қоңырауларды қабылдауды өшіріңіз (оларды тек Google Play және App Store дүкендерінен жүктеп алып, пікірлерді оқыңыз).
Банктің немесе полицияның және басқа ұйымдардың қызметкерлерінен қоңырау шалған кезде, сізді қорқытқанда, қорқытқанда және ақша туралы сөйлескенде, диалогқа кірмеңіз және олардың нұсқауларын орындамаңыз.
Телефон нөміріңізді әлеуметтік желілерде және форумдарда жарияламаңыз. Банктік операциялар үшін хат алмасу және қоңырау шалу үшін пайдаланылмайтын Нөмірді қолданған дұрыс.
Мессенджерлерден қарызға ақша сұрайтын достарыңыз бен жақындарыңызға әрқашан қайта қоңырау шалыңыз — олардың шоттары бұзылған болуы мүмкін.
Бейтаныс адамдардан келген хабарламалардағы еренсілтемелерге, тіпті олар таныстардан келген болса да, өтпеңіз.
Телефондардан компьютерлерге дейінгі барлық құрылғылардағы операциялық жүйелер мен антивирустарды үнемі жаңартып отырыңыз.
Сатып алу кезінде тек ресми сайттарға хабарласыңыз және олардың мекен-жайларын арнайы Қызметтер арқылы тексеріңіз.
Интернет-сатып алу үшін виртуалды картаны алыңыз, оны аз мөлшерде толтырыңыз.
Сауалнамалар, лотереялар және конкурстар кезінде құпия деректеріңізді бермеңіз.
Банктік қосымшалар, пошта және интернет-дүкендер үшін бірдей құпия сөзді пайдаланбаңыз-оны күрделі етіңіз.
Маңызды құжаттарды мессенджерлер арқылы тіпті туыстарыңыз бен жақындарыңызға жібермеңіз.
Егер сіз «банктік қарыздарды, микрокредиттерді алудан ерікті түрде бас тарту» қызметіне тапсырыс беруді шешсеңіз, оны сайтта өзіңіз жасаңыз е-gov.kz және E-gov mobile қосымшасында.
Осы қарапайым нұсқауларды орындау арқылы сіз қосымша толқулар мен қаржылық шығындардан аулақ бола аласыз. Егер сіз қателескен боларсыз деп күдіктенсеңіз, сабыр сақтаңыз: карточкалар мен шоттарды бұғаттау үшін банкке және полицияға дереу қоңырау шалыңыз.
