Мектеп қабырғасында балалардың бойында өзін-өзі бағалауды қалай дамытуға болады?
Білім беру ұйымдарында: Табысқа жетуге нақты мүмкіндік беру; Балаға үнемі қызығушылық таныту, оның бастамаларын қабылдау және қолдау; Бұрынғы қателіктер мен теріс қылықтарға баса назар аудармай, оның мінезінің жағымды жақтарына назар аударыңыз; Баланы үнемі мақұлдау, жігерлендіру, мадақтау, оған ешқашан сыни, циникалық болмау; Баланың сенімсіздігін, қателіктер мен сәтсіздіктерден қорқуды, оған мүмкін болатын тапсырмаларды таңдау арқылы жаңа істі ескерту; Ол үшін нақты мақсаттар қоя білу және оның жетістіктері мен жетістіктеріне нақты баға беру.
Суицидтік мінез-құлықтың алдын алу бойынша ұсыныстар: * баламен қамқор қарым-қатынас орнатыңыз; * Мұқият тыңдаушы болыңыз; қарым-қатынаста шынайы болыңыз, мазасыз жағдай туралы сабырлы және түсінікті түрде сұраңыз; — психикалық ыңғайсыздықтың көзін анықтауға көмектесіңіз; — барлық мәселелерді сындарлы түрде шешуге болады деген үміт оятыңыз; — жасөспірімге оның жеке ресурстарын түсінуге көмектесіңіз; * қазіргі уақытта баланың сәтті жүзеге асырылуына қолдау көрсетіңіз және болашақтың болашағын анықтауға көмектесіңіз; * жасөспірімді мұқият тыңдаңыз!
Суицид туралы әңгіме кезінде адамды келесіге сендіру керек: * қазіргі уақытта оның басынан өткерген ауыр эмоционалды жағдайы уақытша болып табылады; * оның өмірі туыстарына, жақындарына, достарына қажет және оның өмірден кетуі олар үшін ауыр соққы болады; • ол, әрине, өз өмірін басқаруға құқылы, бірақ оның маңыздылығына байланысты одан кету туралы мәселені шешу біраз уақытқа кешіктіріліп, бәрін тыныш ойластырған дұрыс және т. б. Дағдарыс қазірдің өзінде өтті деген пікірлер сізді адастырмауы керек. Көбінесе бала өз-өзіне қол жұмсау туралы сөйлескеннен кейін жеңілдеп қалуы мүмкін, бірақ көп ұзамай қайтадан сол ойларға оралады.
Сондықтан сәтті әңгімеден кейін де оны жалғыз қалдырмау өте маңызды. Оны қолдаңыз және табанды болыңыз. Дағдарыс жағдайындағы адамға қатаң растау нұсқаулары қажет. Біздің құзыреттілігімізді және оның тағдырына қызығушылығымызды, көмектесуге дайын екендігімізді білу оған эмоционалды қолдау көрсетеді. Оны сенімді қадам жасағанына сендіріңіз.
1. Суицид қаупінің дәрежесін бағалаңыз. Мүмкін болатын өзіне-өзі қол жұмсаудың қауіптілігін анықтауға тырысыңыз. Себебі, өзіне-өзі қол жұмсау идеясы өткінші ойдан бастау алып, әртүрлі өлу мүмкіндіктері туралы келіп кететін ойлар арқылы шарықтап шыңына жетуі ғажап емесі анық. Бұл ойлардың соңы өлуге бекінген жеткіншектің түбегейлі, нақты жоспарымен аяқталады. Суицидке баратын жолдарды қарастырады, өз ісін жүзеге асыруда ол улануды, биіктіктен секіруді, арқан жіп немесе оқ ататын қаруды таңдауы мүмкін. Басқа да факторларды, яғни, ішімдікті, есірткіні қолдануы, эмоционалдық тұрақсыздық дәрежесі, мінез-құлықтың теріс ұйымдастырылуы, шарасыздық пен дәрменсіздік сезімдерінің белең алуын қарастырған маңызды. Мұндай жағдайларда мінез-құлықтағы ұсақ-түйек боп саналатын өзгерістерге, мысалы, жабығулы күйдегі жасөспірім өзінің жақсы көретін және т.б. затын біреуге жасырмай сыйлағанын байқаған кезде бейжай қарамаған жөн. Осы орайда, дәрілерді, қару немесе өткір заттарды көзден таса жерге қою керек.
2. Жоғары суицидтік қауіп бар жағдайда адамды жалғыз қалдырмаңыз. Онымен ұзағырақ болуға тырысыңыз, бірге болуға мүмкіндік болмаса, күйзеліс шешілгенше және көмек келгенше, басқа біреуден жеткіншектің қасында бола тұруын өтініңіз. Жедел жәрдем стансасына не емханаға хабарласуыңызға болады. Қолдау көрсетіп, көмек беруге жауапты екеніңізді есте сақтаңыз.
3. Мамандардың көмегіне жүгініңіз. Суициденттер көру аясы тар, өзіне тән туннельдік санасы болады. Олардың ақыл-ойы өткінші мәселелерді шешу жолы туралы толық көріністі көз алдына елестетуге қабілетті емес. Бірінші кезекте олар көмек беруді сұрайды. Жеткіншектің құрбы-құрдастары мен достары көмек көрсетуге әрдайым ниетті болатыны ешқандай шүбә тудырмайды, дегенмен, жас ерекшелік психологиясы тұрғысында бұл жастағы жеткіншектерге проблеманы шешуіне өмірлік тәжірибесі жетпейді және шамадан тыс эмоционалды. Жағдай ушыққан кезде суицидентке көмек берудегі жалғыз балама – оны психиатриялық ауруханаға жатқызу. Кешеуілдеу қауіпті болуы мүмкін; ауруханаға жатқызу науқасқа да, оның отбасына да біршама жеңілдіктер әкелуі мүмкін.
4. Қамқорлық пен қолдау жасауды тоқтатпау маңыздылығы. Шиеленіс сейілген кезде, ата-аналар немесе жанұя мүшелері алаңдаудан айыға бастайды, өздерін еркін ұстап, босаңсиды. Дегенмен, «суицидтік жеткіншекті» қолдап, қуаттауды тоқтатпай, оның өмірге бейімделуі үшін барлық жағдай жасау қажет. Мысалы, күйзелісті басынан кешірген адамдардың тарихымен, қуанышты жағдайлармен және т.б. таныстыру. Қазіргі таңда жер бетіндегі миллиондаған адамға «Жизнь без границ» кітабын жазған Ник Вуйчичтің күлімдеген жүзі таныс.
