Өзгенің ақысын жеу, біреудің ала жібін аттау, ұрлық қашаннан кісіні жақсылыққа жетелеген емес. Жаман пиғылдың арты адасу, адасудың арты қылмыс, қылмыстың өтеуі жаза екені белгілі. Қазіргі таңда алаяқтықты толықтай тоқтату мүмкін болмай тұр. Өйткені қоғамда әртүрлі адам, әртүрлі көзқарас бар. Сондықтан алаятықтан сақтанудың бірден-бір жолы әр адамның құқықтық сауаттылығы дейміз.
Жалпы, алаяқтық – Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 190-бабы бойынша қылмыстық жауаптылық көзделген бөтен мүлікті ұрлау немесе алдау және сенімді теріс пайдалану арқылы бөтен мүлікке құқық алу түрі. Бұл мәселенің өзектілігі қылмыс туралы статистикалық мәліметтерге байланысты.
Күн сайын алаяқтар интернет желісінде өз кеңістігін кеңейтуде. Адамдар желіде жарияланған кез келген мүлікті сату туралы хабарландыруларға сеніп, зиянкестердің құрбаны болады. Ештеңе білместен олар мессенджерлер арқылы банктік карталардың, жеке куәліктердің суреттерін бөтен адамдарға жібереді. Ақша көздерін ұсыныстармен тексермей аударылады. Осының салдарынан сан соғып қалған талай жағдайлар болған. Сондықтан біз сақтансақ, сақтайтынын қаперден шығармасақ дейміз.
Тауарды сатып алу немесе пәтерді төмен бағамен жалға алу ниеті алдын ала төлемді банк картасына жіберуге, нәтижесінде тауар (қызмет) немесе ақшаны қайтаруға әкеледі. Бұл ретте интернет-алаяқтықтың көптеген жолдары бар.
Қылмыстық істі тергеп-тексеру нәтижесімен негізінен қарау үшін сотқа жолдап, сот барысында сотталушы жәбірленушімен татуласып және келтірілген шығынды толық өтеуіне байланысты қылмыстық жауаптылықтан босатылған.
Сонымен қатар республика бойынша көптеген микрокредиттік ұйымдар жұмыс істейді, онда 18 жасқа толған кез келген азамат жеке куәлігі, банктік шоты және абоненттік нөмірі болған жағдайда онлайн несие ала алады. Алаяқтар банк деректемелерін (банк картасының нөмірі, ЖСН, жеке куәлік) алғаннан кейін әртүрлі жолдармен ақша аудару керек деп хабарлайды, бірақ картаның өзінде бұғатталған немесе басқа себептермен банк картасы жоқ.
Көрсетілген деректемелерді алғаннан кейін сенімді азаматтарға әртүрлі микрокредиттік ұйымдарда онлайн қарыздар ресімделеді. Сондай-ақ зиянкестер кез келген жаңалықтарға бейімделеді, сондықтан алаяқтықтың бұл түрі тек әлеуметтік желілерде ғана емес, сонымен қатар басқа да интернет-сервистерде хабарландыру арқылы таратылады (OLX, Крыша, Kolesa.kz және т.б.).
Көптеген азамат әлеуметтік желілерде шотты жылжыту және бастапқы жарнамен ақша қаражатын көбейту туралы хабарландыруларды орналастыратын зиянкестердің құрбаны болады.
Ұтысты алу үшін «Qiwi әмиянына» бастапқы жарнаны аудару қажет. Әрі қарай жәбірленушіге букмекерлік кеңседегі ұтыс орын алғанын және ұтысты алу үшін «Qiwi әмиянын» қайтадан толтыру қажет екенін хабарлайды. Содан кейін алаяқтар жәбірленушінің аккаунтын бұғаттайды.
Бүгінгі таңда осы санаттағы қылмыстардың көпшілігі банктік карталарды қолдану арқылы жасалады. Алаяқтар өздерін банк өкілі ретінде таныстыра отырып, картаны қолданушыға қоңырау шалып, бұғаттауды және басқа да жағымсыз әрекеттерді болдырмау үшін картаны банк терминалы арқылы дереу тексеріп, оны іске қосу қажет екенін хабарлайды.
Алаяқтардың одан әрі нұсқауларын орындау кезінде азаматтар өздері байқамай-ақ банк картасының деректемелерін және тіпті ПИН-кодты хабарлайды, нәтижесінде айтарлықтай ақша сомалары жәбірленушілердің карталарынан есептен шығарылады. Мұндай жағдайларда азаматтарға қырағы болуға және өздерінің жеке деректерін үшінші тұлғаларға хабарламауға, интернет-алаяқтардан қауіп төндірмеу үшін тиісті тексерусіз бөтен адамдарға ақша жібермеуге кеңес беріледі.
Иә, біз бұған дейін алаяқтардың құрбаны болмау үшін оның алдын алуға негізделген бірнеше рет түсіндірме жұмыстарын жүргізгенбіз. Бастысы, ел осыдан сабақ алса дейміз. Қай уақытта да сақтансақ, сақтайтыны қаперден шықпауы керек. Сонда ғана қылмыстың алдын алуға жол ашылады.
