Ақпараттық технологиялар жан-жақты дамыған қазіргі заманда есік алды емес, мұхиттың арғы жағындағы жаңалықты әп-сәтте естіп-көріп отырмыз. Ақпарат ағыны сәт сайын толасып, тереңіне батырып барады. Тіпті ненің шын, ал ненің жалған екенін бағамдау да оңай шаруа емес бүгінде.
Осы орайда американ жазушысы Джон Нейсбиттің: «Ақпарат ағынына ілесе алмай, білімнің жоқтығынан тереңге батып барамыз» деген сөзі еріксіз еске түседі. Өйткені бұл – бүгіннің шындығы. Әсіресе, бүкіл елдің үрейін қашырып, алаңдатып қойған коронавирус туралы таралып жатқан жаңалықтарда шек жоқ. Ал олардың бәрі бірдей шындыққа жанаспайтынын ойласаңыз, желдей ескен жалған ақпараттың зияны вирустан гөрі әлдеқайда көп екеніне көз жеткізесіз.
Әлеуметтік желілерде жарияланып, қолымыздағы телефонға келіп түсетін хабарламалар заман ақырды алдыңа алып келгендей күй кештіреді. «Өтірікті шындай, шынды құдай ұрғандай» жеткізетін небір айтқыштар ақпараттың рас-өтірігін ажырата алмайтындай етіп таратуда. Ал қазіргі қысылтаяң жағдайда онсыз да басы қатқан халық тағы да ақпараттың көптігі мен білімнің жоқтығынан фейк пен хайптың «құрбаны» болуда. Дәрігердің нұсқауынсыз жаппай дәрі сатып алушылар – дәрі-дәрмектің жетіспеушілігі мен бағаның күрт көтерілуіне себепкер. Ал дәріханалар алдындағы ұзын-сонар кезек – вирустың тез таралуына таптырмас мүмкіндік.
Сондай-ақ емханалардағы жағдай мен дәрігерлер туралы алыпқашпа әңгімелер халықтың ақ халаттылар мен емдеу орындарына деген бұрынғы көзқарасын жойып, оларды емдеуші емес, керісінше, жан алушы Әзірейлдей көрсетеді. Ыстығы түспей жатса да, дәрігер шақырудан қорқып, өздігімен емделетіндер санының артуы да осыдан.
Атақты Ибн Сина жасап көрген тәжірибе ретінде ел арасына таралған мына бір мысалға қараңыз. Салмағы да, жасы да бірдей екі тоқтыны екі бөлек қораға қамап, алдарына тең көлемде жем-шөбін уақытылы салып тұрады. Жалғыз айырмашылық – екінші тоқты тұрған қораның бір бұрышына қасқырды қоса қамайды. Ал бірінші тоқты кең қорада жалғыз жатады. Қасқыр туралы ол, әрине, білмейді. Бірнеше күннен кейін қасқырмен көршілес болған тоқты өліп қалады. Оның себебі – бойды билеген қорқыныш пен үрей. Жанында көкжалдың тұрғаны, кез келген сәтте босап кетсе, момақан тоқтыдан түк қалдырмайтынын ойлаудың өзі қорқынышты.
Тәнге түскен жараға қарағанда, ой мен уайым осылай-ақ жанды жегідей жеп жібереді. Сондықтан жел сөзге еріп, өтірікке сеніп, өзіңіз бен айналаңызға кесіріңізді тигізбеуге тырысыңыз. Сіз таратқан жалған ақпараттың жаныңыздағыларға мысалдағы қасқырдай қорқыныш қамытын кигізіп қоймайтынына не кепіл?!
Таралып жатқан ақпараттың бәрін бірдей суға салған мақта сынды бойға сіңіре бермей, ақ-қарасын ажыратып, саралап-сараптап алғанымыз жөн.
Қ.МҰРАТҚЫЗЫ
