Тауарларға ғаламтор арқылы тапсырыс беру бүгінде үйреншікті жайтқа айналды. Үйден шықпай-ақ, қолыңыздағы смартфонмен керегіңізді сатып алуға болады. Әрине, бұл күні бойы жұмысбасты болып жүретін адамдарға ыңғайлы-ақ. Оларға шопинг жасау үшін дүкен аралауға мүмкіндік бола бермейді. Өкінішке қарай, интернеттегі сауданың бәрі сәтті бола бермейді. Сондықтан да «Fingramota.kz» халықтың қаржылық сауатын арттыру жобасы алаяқтардан барынша сақтануды ескертеді.
Интернет-дүкен – кепілдік емес
Ғаламтор арқылы сатып алудың тиімді тәсілі – интернет-дүкендерге шолу жасау. Алдымен интернет-дүкеннің барлық мәліметіне көз жүгіртіп, толық мәліметті зерделеп алыңыз. Сатып алушы тауарға тапсырыс береді, ол үшін төлем жасайды, бірақ жеткізуші тауарды тиісті уақытында жібермейді, қоңырауларға жауап бермейді. Тіпті мүлдем жоғалып кетуі де мүмкін. Интернет-дүкеннің қолдау көрсету қызметіне арыз жазу арқылы алаяқты табуға болады. Олар тапсырыс берілген тауардың жоғалып кету ықтималдылығын анықтайды. Мұндай жағдайда тұтынушыға ақшаны тез арада қайтарып береді. Егер кінә курьерлік компания тарапынан орын алса, онда полицияға өтініш жазу керек.
Дұрысы мұндай проблеманы болдырмау үшін сатып алуды жүзеге асырмай тұрып, сатушының қандай рейтингте тұрғанын, ол туралы қандай пікір қалыптасқанын зерттеп білген жөн. Осы мәліметтер негізінде қандай да тұжырымдар жасауға болады. Мысалы, сатушының қызметіне қысқа уақыт ішінде 5-10 пікір түссе, онда бұдан күдіктенуге болады. Іздеу жүйелерінен сатушының атын іздеңіз, мүмкін сіз олар туралы қызықты деректер табарсыз, бұл сіздің келеңсіз жағдайларға тап болмауыңызға көмектеседі.
Жеке берілген хабарландырулардың тәуекелі жоғары
Жарнамасы жер жарып, адамды еріксіз баурап алатын хабарландыруларға да ауызды ашып, көзді жұмып сенуге болмайды. Алаяқтардың әдеттегі «жұмыс» схемасы мынадай: сатып алушы өзіне қажетті өнімді тапқан кезде, «сатушы» басқа қалада екенін және тауарды пошта арқылы жібере алатынын айтады. Бұл ретте ол сатып алушыға поштаның немесе кең таралған курьерлік қызметтің жаңа сервисінің пайда болғанын айтады. Сондай-ақ, сізді үйден шықпай-ақ сатып алу бойынша төлемді 2 рет басу арқылы жүргізуге және бірнеше күннен кейін курьермен үйге жеткізу мүмкіндігінің бар екеніне сендіреді. Ол үшін сатушы порталда сәлемдеме рәсімін өзі «жасайды» және сатып алушыға сілтеме жібереді, оны ашып, сатып алушы өз картасының мәліметтерін енгізуі керек. Деректерді енгізгеннен кейін сатып алушының картасынан сатылған тауардың ақшасын ғана емес, барлық ақшаңызды алып қояды.
«Сатушыдан» сілтеме жасайтын порталдың өзі дизайн бойынша олардың логотиптері бар нақты пошта қызметтері сияқты жасалғандықтан ажырату қиын. Шын мәнінде олардың фишингтік сайт екенін браузердегі мәтіндік жол бойынша ғана білуге болады. Мұндай қызметтің бар-жоғын білу үшін ашылатын фишинг бетінде көрсетілген телефон нөмірлеріне емес, сайт жұмыс істейтін компанияның өзіне ресми телефондар арқылы қоңырау шалған дұрыс.
Шындық сіз күткендей болмайды
Алаяқтар жөнелтілімді нақты пошта арқылы жіберген күнде де оларға сенім жоқ. Себебі, хат-хабарларда алаяқ сатушы тауарды ең жақсы жағынан көрсететін фотосуреттерді жіберуі мүмкін. Сатып алушы келісілген тауарға толығымен ақы төлейді. Алайда, жөнелтілім келіп, сатып алушы тауарды қуана отырып ашқан кезде, тауар өте сапасыз болып шығуы мүмкін. Сіздің шағымға сатушы қайтаруды қабылдамайтынын, себебі ол фотосуретті алдын-ала жібергенін және сатып алушы кемшіліктерін бірден көрмегені үшін «өзі кінәлі» екендігін айтып, жауап береді.
Нәтижесінде, ресми түрде бәрі жақсы, ақшасын төлеп қойдыңыз, тауарды алдыңыз, бірақ іс жүзінде бұл тауар сіз күткен және айтылған сапасына сәйкес келмейді. Мұндай жағдайда шығынның орнын қалай да толтыру үшін сатып алушы сатушымен ішінара алдын-ала төлем жайында келісе алады, ал, қалған соманы тауарды алып, қабылдағаннан кейін аударуына болады.
Сонымен, интернет арқылы сауда жасағанда алаяқтық жағдайларға тап болмас үшін, кейбір қарапайым қағидаларды есте сақтаған жөн. Мәселен, егер тауарды интернет-дүкен арқылы сатып алсаңыз, сатушының рейтингін қарап, ол жайындағы пікірлерді оқыңыз. Тауарды басқа қаладағы сатушыдан хабарландыру бойынша сатып алғанда, жөнелтілімді ресми жеткізу қызметі арқылы жібергеніне көз жеткізіңіз. Сондай-ақ, қолайсыз жағдайларды болдырмас үшін пошта арқылы жіберілгеннен кейін бүкіл соманың 20 немесе 30 пайызын төлеп, қалған сомасын тауарды алған кезде төлеңіз. Сізге тапсырысты курьерлік қызмет сервисі арқылы төлеуді ұсынса, онда осы курьерлік қызметтің ресми телефондарына қоңырау шалып, мұндай сервистің бар-жоғын нақтылап алсаңыз болады. Сатушымен жазысқан бүкіл хабарды саудаңыз толық біткенше сақтаңыз. Бұл алданған жағдайда дәлел бола алады. Ақшаңыздан айырылып, тауарды алмаған болсаңыз, құқық қорғау органдарына бүкіл скриншоттарды ұсынып, өтініш жаза аласыз. Қаржылық сауатыңызды арттырсаңыз алаяқтардың арандатушылығынан аман қаласыз.
А.ПАЙЫСХАН
