ҚАРЖЫЛЫҚ ПИРАМИДА ДЕГЕН НЕ? — Төрттаған
Среда, 9 июля, 2025
  • Біз туралы
  • Сайт ережелері
Төрттаған
No Result
View All Result
  • Басты бет
  • Жаңалықтар
  • Саясат
  • Экономика
  • Мәдениет
  • Руханият
  • Әдебиет
  • Қоғам
  • Әлемде
  • Тарих
  • Спорт
  • Басты бет
  • Жаңалықтар
  • Саясат
  • Экономика
  • Мәдениет
  • Руханият
  • Әдебиет
  • Қоғам
  • Әлемде
  • Тарих
  • Спорт
No Result
View All Result
Төрттаған
No Result
View All Result
Басты бет Қоғам

ҚАРЖЫЛЫҚ ПИРАМИДА ДЕГЕН НЕ?

07.06.2024
Қоғам
0
Жеңіл байлық туралы жалған жарнамаларға сенбеңіз

Адамзат тарихындағы ең ірі қаржылық пирамиданы (ғасыр пирамидасы) 1960 жылы америкалық Бернард Мэдофф ұйымдас­тыр­ды. Оның 40 жылдық қаржылық іс-әрекетінен 3 миллион адам зардап шекті және 50 миллиард доллар қаржы үшті-күйлі жоқ болып кетті.

Қаржылық пирамиданың ең жаңа мысалы ретінде еліміздің Көкшетау қаласында 2011 жылдың сәуір айында пайда болған және 20 мың адамды тақырға отырғызған «КазРосИнвестПроект» ЖШС (Миллионерлер клубы) құрған қаржылық пирамиданы айтуға болады. Бұл пирамида өзі өмір сүрген 3 ай ішінде адамдардан 185 миллион теңге жинап үлгер­ді. Ал маусымның басында салымшылардан түскен арызды тексеруге келген қаржы полициясы қызметкерлері пирамида сейфінен 41 миллион теңге ғана тауып отыр. Қаржылық пирамиданың ережесі бойынша әрбір кассаға өткізген 100 теңгені бір айдан соң салымшы 400 теңге көлемінде ақша етіп алуы керек болатын. Мұнда бір айлық пайда 300 теңге болып отыр. Салымшы екі ай шыдаса фирмадан 1600 теңге алар еді. Ал егер салымшы 12 айдан кейін алса ол 412 х 100 теңге алар еді. Бұл ақша 1 677 721 600 теңге! Бір жылда 100 теңгенің 16 777 216 есе көбеюі, әрине, ақылға сыймайды. Экономистердің пайымдауынша, салымшыға инфляция мөлшерінен артық пайыздағы пайданы уәде еткен қаржылық меке­менің пирамидаға айналып кету ықти­малдығы әрқашан жоғары.

READ ALSO

ТҮРКІСТАНДА ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНЫҢ ҮЗДІК ТҮЛЕКТЕРІНЕ ДИПЛОМ ТАБЫСТАЛДЫ

ӨМІР ЖОЛЫҢ ЖАРҚЫН БОЛСЫН, ЖАС МАМАН!

Қазіргі уақытта қаржылық пирамидалар ішкі мазмұнын сақтай отырып, сыртқы түр­лері өзгеру үстінде. Бұрынғы пирамидаларда адамдардан ақшаларын жалған жоба мен түсініксіз қорларға құю ұсынылса, бүгінгі күні халықты гүл өсіру, жалған зауыттар және кен орындарын дамыту, және т.б. псев­доматериалдық құндылықтарды жасауға ша­қы­рады. Гүл өсіру қулығын талдай кетейік. Алдымен адамдарға «гүл өсіретін компания» тұсаукесер жасайды. Компанияны ұйымдас­тырушылар ғалымдардың көптеген аурулардан құлан таза жазылып кетуге көмектесетін бірегей гүл тұқымын жасап шыққанын хабарлайды. Сонымен қатар, мұндай гүлдер біріншіден, өте аз, екіншіден, аса қымбат екенін айтады. Тұсаукесерге қатысушыларға осындай гүлді үй жағдайында өсіріп, үлкен пайдаға кенелуге болатынын айта кетеді. Ол үшін әрбір адам фирмадан $500-ға гүл тұқымының бір данасын сатып алуы керек және оны үш ай өсіріп алып келсе, фирма одан $1000-ға сатып алады. Сөйтіп, басында шамалы адамдар гүлді өсіріп алып келеді де, әрбір гүлге $1000 ақша алады. Ғажайып гүл туралы ақпарат лезде қалаға тарап кетеді де, гүлдің тұқымын $500-дан сатып алушылар­дың ұзын кезегі фирма кеңсесінің алдында пайда болады. Әрине, фирма ең басында гүл өсіріп алып келген адамдарға өз ақша­ларынан немесе кейінірек келіп гүл тұқы­мын сатып алғандар есебінен төлегені түсі­нікті. Ал гүл тұқымын жаңадан сатып алу­шы­лардың соңғы легі азая бастаған кезде фирма кассасына жиналған ақшамен қоса ұйымдастырушылар да жоғалып кетеді.

Жалпы, қаржылық пирамидадағы ұтыс мөлшері шығынға ұшыраған салымшылар саны мен олардың ұтылыс мөлшеріне тіке­лей байланысты. Пирамидада бір ғана қатал заң бар: бір топтың қалтасындағы ақшаны алып екінші топтың қалтасына салу. Басқа жақтан пирамидаға ешқандай қаржы түспейді.

Көптеген елдерде, сонымен қатар, Қазақ­стан­да да жоғарыда баяндалған әдіспен құры­латын қаржылық фирмалар мен компа­ниялардың іс-әрекеті алаяқтық ретінде танылып, заңмен қудаланады. Дегенмен, үлкенді-кішілі қаржылық пирамидалардың бірі күйреп жатса, екіншісі пайда болып жатады. Өйткені, түрлі игі істерді мақсат етіп күн сайын құрылып жатқан ондаған қаржылық фирмалар мен компаниялардың алғашқы қадамдарынан алаяқтықтың нышанын табу мемлекеттік қаржылық қадағалау құрылым­дары үшін өте күрделі жұмыс болып табылады. Демек, қаржылық пирамиданы тану, оның жұмысының әдіс-тәсілдерін нақты білу және оны басқа қаржылық құрылымдардан айыра алу мәселесін жеке адамдардың өздері ғана шешуі керек.

Барлық қаржылық пирамидаларды екіге бөлуге болады: көп деңгейлі және Понзи схемасы.

Алдымен көп деңгейлі қаржылық пирамиданы қарастырып көрейік. Бұл схемада әрбір жаңа адам (оны шартты түрде А деп белгілейік) алдымен пирамидаға кіру жарнасын төлейді. Осы жарнаның бір бөлігі оны пирамидаға алып келген адамның шотына (оны шартты түрде В деп белгілейік) түседі, екінші бөлігі В-ны кезінде алып келген С-ның шотына ауады және осы үдеріс дең­гейлер біткенше созыла береді. Жарна төле­ген соң А екі немесе одан да көп адамдарды қаржылық пирамидаға тартуы керек. Олар­дың енгізген жарнасының бір бөлігі енді А-ның шотына түседі.

Қаржылық пирамиданың бір түріне жататын Понзи схемасы қандай? Бұл пирамиданы 1920 жылы америкалық Чарльз Понзи құрған еді. Бұл схема бойынша пирамида ұйымдастырушы өзінің мекемесінің шотына адамдардың ақша салуын және аз уақыт ішінде осы ақшаларды үлкен пайдасымен иелеріне қайтарып беретінін жариялайды. Дәлірек айтқанда, салымшының 100$ ақша­сы бір айдан кейін 50%-ға (150$), екі ай шыдаса соңғы ақша мөлшері тағы 50%-ға (150$ + 0,5 х 150$ =225 $) артады. Бұл схема бойынша жарна төлеген салымшылар жаңа мүше­лерді іздемейді, тек ақша алатын күнді тосады. Понзи схемасына қатысқан әрбір салымшы өзі өткізген ақшадан көп ақша алуды ғана ойлады. Ал ұйымдастырушы салымшы­лардың пирамида шотына өткізген ақша­сының көп бөлігін иемденіп қалуға тырыс­ты. Осылайша бір жылдай өмір сүрген Понзидің қаржылық мекемесінің салымшы­ларының легі азая бастаған кезде оның қол астында жұмыс істеген бұрынғы қызметкер «Бостон пост» газетіне оның қаржылық іс-әрекетінің нақты мақсатын суреттеп берді. Газетті оқыған салымшылар өз ақшаларын тезірек қайтарып алу үшін Понзи мекеме­сінің кассасына лап қойды. Шоттағы ақша салымшылардың шамалы бөлігінің қаржы­сын қайтаруға ғана жетті. Ал Понзи болса темір торға қамалды.

Кейбір қаржы мекемелерінің қаржы пирамидасына айналу эволюциясын зерттей оты­рып олардың екі тобын анықтадық. Бірін­ші топ бірден қаржы пирамидасының принциптері бойынша құрылады. Мысалға «МММ» АҚ, 2011 жылы сәуір айында Көкшетау қаласында пайда болған «КазРос­ИнвестПроект» ЖШС (Миллионерлер клубы) және т.б. қаржылық мекемелер жатады. Екінші топқа жататын қаржы институттары өздерінің жұмысы барысында, ондағы кей­бір басшылықтағы адамдардың субъективтік іс-әрекеті негізінде біртіндеп қаржы пирамидасына айналады. Басында олар мемлекеттік заң аясында жұмыс істейтін компаниялар, қаржылық құрылымдар түрінде болады. Мысал ретінде атышулы Валют-Транзит банкті атауға болады. Үлескерлерді тақырға отыр­ғызған кейбір үй құрылысымен айналысқан компаниялар да екінші топқа мысал бола алады.

Бұл мақала қаржылық пирамиданың даму және күйреу үдерісін математикалық жә­не компьютерлік модельдер көмегімен бейнелей отырып, заңды түрде тіркеліп, жұмы­сын бастаған қаржылық құрылымдардың қандай жағдайларда «қаржылық пирами­даға» айналатынын және жалған қаржылық іс-әрекетпен шұғылданатын қаржы құры­­лым­дарының елдің экономикасы мен ха­­лыққа тигізетін материалдық және мораль­­дық зиянын ашып көрсету мақсатын көздейді.

А.ҚАРАТАЕВА, Н.МҰРАТҚЫЗЫ

БөлісуTweetБөлісуБөлісуЖолдау
Алдыңғы мақала

Жасөспірімдердің арасында суицидтік мінез-құлықтың алдын алу

ОҚИ ОТЫРЫҢЫЗ...

ЕРЕКШЕ МӘРТЕБЕ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІНЕ АРНАЛДЫ

Оқи отырыңызМақалалар

ТҮРКІСТАНДА ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНЫҢ ҮЗДІК ТҮЛЕКТЕРІНЕ ДИПЛОМ ТАБЫСТАЛДЫ
Қоғам

ТҮРКІСТАНДА ЖОҒАРЫ ОҚУ ОРНЫНЫҢ ҮЗДІК ТҮЛЕКТЕРІНЕ ДИПЛОМ ТАБЫСТАЛДЫ

05.07.2025
3
ӨМІР ЖОЛЫҢ ЖАРҚЫН БОЛСЫН, ЖАС МАМАН!
Қоғам

ӨМІР ЖОЛЫҢ ЖАРҚЫН БОЛСЫН, ЖАС МАМАН!

04.07.2025
3
АУЫЛ LIVE: ҰЛТТЫҚ РУХТЫ ЖАҢҒЫРТҚАН ЖАСТАР САЙЫСЫ
Қоғам

АУЫЛ LIVE: ҰЛТТЫҚ РУХТЫ ЖАҢҒЫРТҚАН ЖАСТАР САЙЫСЫ

03.07.2025
3
ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ЖҰМЫСШЫ МАМАНДАР ДАЯРЛАЙТЫН КОЛЛЕДЖ ӨКІЛДЕРІ ҚЫТАЙДА ТӘЖІРИБЕ АЛМАСТЫ
Қоғам

ТҮРКІСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ЖҰМЫСШЫ МАМАНДАР ДАЯРЛАЙТЫН КОЛЛЕДЖ ӨКІЛДЕРІ ҚЫТАЙДА ТӘЖІРИБЕ АЛМАСТЫ

02.07.2025
3
Кентауда «Жасыл ел» жастар еңбек жасағының I маусымы аяқталды
Қоғам

Кентауда «Жасыл ел» жастар еңбек жасағының I маусымы аяқталды

01.07.2025
2
ҚАЗЫҒҰРТ: КОЛЛЕДЖ СТУДЕНТТЕРІ — КӘСІБИ МАМАН АТАНДЫ
Қоғам

ҚАЗЫҒҰРТ: КОЛЛЕДЖ СТУДЕНТТЕРІ — КӘСІБИ МАМАН АТАНДЫ

01.07.2025
2

Добавить комментарий Отменить ответ

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

КӨП ОҚЫЛҒАНДАР

«Жасыл экономиканы» дамытудың шетелдік тәжірибесі

01.10.2022
433

Энергияны үнемдеу технологиясы және энергия ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері           

01.12.2022
356
БАЯНДЫ БАСТАМАНЫ ҚОЛДАУҒА ШАҚЫРАДЫ

Қоршаған ортаны қорғау жөніндегі халықаралық ынтымақтастық

11.10.2022
217
ТҮРКІСТАН: САЛТ-ДӘСТҮРЛЕР – САН САЛАЛЫ МӘДЕНИЕТ ЖЕМІСІ

ТҮРКІСТАН: САЛТ-ДӘСТҮРЛЕР – САН САЛАЛЫ МӘДЕНИЕТ ЖЕМІСІ

07.12.2023
167
ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ – ИГІЛІКТІ ІС

ҚОРШАҒАН ОРТАНЫ ҚОРҒАУ – ИГІЛІКТІ ІС

27.09.2022
161

БІЗ ТУРАЛЫ

Төрттаған

Ақпараттық агенттік Қазақстан Республикасы Ақпарат және Қоғамдық даму министрлігінде 08.04.2022 ж. тіркеліп, №KZ92VPY00047746 куәлігі берілген.

САЙТ ЕРЕЖЕСІ

Материалдар мен ақпараттарды портал брендін көрсетіп, гиперсілтеме жасаған жағдайда ғана қолдануға рұқсат етіледі. Ақпараттан мәтін, мәтін бөлігі немесе дәйексөз алынғанда міндетті түрде тиісті сілтеме көрсетілуі керек.

РЕДАКЦИЯ

  • Біз туралы
  • Сайт ережелері
  • Байланыс
  • Біз туралы
  • Сайт ережелері

© 2022 / 4tagan.kz - ақпараттық агенттігі / Барлық құқықтар қорғалған.

No Result
View All Result
  • Басты бет
  • Біз туралы
  • Сайт ережелері
  • Жаңалықтар
  • Саясат
  • Қоғам
  • Экономика
  • Руханият
  • Мәдениет
  • Әдебиет
  • Әлемде
  • Тарих
  • Спорт

© 2022 / 4tagan.kz - ақпараттық агенттігі / Барлық құқықтар қорғалған.