Сарығаш ауданы, Тегісшіл ауылдық округіндегі №34 Ш.Уәлиханов атындағы жалпы орта мектебінде жасөспірімдермен «Жасөспірімдер арасындағы келеңсіз жағдайлардың алдын алу» атты тақырыбында кездесу болып өтті.
Кездесуде жасөспірімдер арасындағы құқықбұзушылық, суицидтің алдын алу, зорлық-зомбылық, әлімжеттіктің алдын-алу мақсатында түсіндірме жұмыстары жүргізілді. Сорлық-зомбылық, əлімжеттік тағы басқа да келеңсіз жағдайлардан аулақ жүруге шақырды.
Кездесуге Тегісшіл ауылдық округі жастар ісі жөніндегі инспекторы және №34 Ш.Уәлиханов атындағы жалпы орта мектебінің психологы Ә.Муталиев және оқушылары қатысты.
Жасөспірімдердің өзіне — өзі қол салу мәселесі өзекті мәселе. Қазір әлеуметтік желіні ашып қалсаңыз, неше түрлі жағымсыз оқиғаларды көзің шалады. Әсіресе соңғы кезде қоғамда жасөспірімдер арасындағы буллинг, қатыгездікпен адам өлтіру, суицид деректері көбеюде.
Мамандар қашанда мәселенің салдарымен емес, себебімен күресу керектігін жиі айтады. Алайда іске келгенде, жауапсыздық пен салғырттық танытату әдеті бар. Бірақ қоғамда болып жатқан оқиғалар мұндай кемшіліктерді кешірмейді.
Психолог мамандар жасөспірімдер арасындағы қатыгездік пен менмендіктің өршуіне түрлі факторлардың әсері бар екендігін айтады. Олардың қатарында әлеуметтік желілер мен теледидардың «үлесі», отбасындағы ата-ана мен баланың арасында келіспеушілік, тәрбиенің осалдығы, жастардың арасындағы бәсекелестік, мектеп пен жоғары оқу орындарындағы тәрбие жұмысындағы олқылықтар, т.б. бар.
Психологиялық қысымның себептері
Жастар арасында суицидтің өсуі мәселесі, психологиялық қысым мен жалғыздықтың тереңінен тамыр тартатын құбылыстарымен тығыз байланысты. Психологиялық қысымның себептері көпжақты болып табылады және оның жастардың психикалық денсаулығына теріс әсер етуі қоғамның әл-ауқат деңгейіне тікелей әсер етеді. Осы факторларды тереңірек қарастыра отырып, жастардың өз-өзіне қол жұмсау жағдайларын түсіну үшін қажетті негіздерді қалыптастыру мүмкін болады.
Бірінші кезекте, отбасылық жағдай маңызды рөл атқарады. Отбасылық қарым-қатынастардағы ыдырау, ата-аналардың арасындағы жанжалдар, балалардың эмоционалдық қажеттіліктеріне көңіл бөлмеу сияқты факторлар жастардың психологиялық қысымын арттырады. Отбасынан қолдау көрмеген жастар, өзін жалғыз сезініп, өмірлік қиындықтарды шешуде кедергілерге тап болады. Қазақстан қоғамында көп жағдайда жастардың проблемаларын елемеу, олардың пікіріне құлақ аспау, күйзеліс нәтижесінде туындайтын жағымсыз әсерлерді көбейтіп жатады.
Екінші себеп — әлеуметтік орта. Бүгінгі күні әлеуметтік желілер мен ақпараттық технологиялардың қарқынды дамуы жастардың өзара байланысуын жеңілдеткенімен, сонымен бірге жалғыздық сезімін күшейтуде. Жастар арасында белсенділік пен бәсекелестік әлеуметтік қысымға себеп бола алады. Өзінің қаржылық, физикалық немесе әлеуметтік жағдайымен салыстыру, басқа адамдардың жетістіктерін көру, көп жағдайда күйзеліске алып келеді. Мұндай қысым жастардың нәтижеге қол жеткізуі үшін артық міндеттеме сезіміне себепші болады.
Ақпараттық орта да психологиялық қысымның бір көзі ретінде анықталады. Желідегі негативті ақпарат, негізгі идеалдардың бұзылуы, идеалдандырылған бейнелер жастарға өздерін жетілдіру немесе өзгертудің қажеттігін сезіндіретін факторлар арасында. Осылайша, жастар, өздерін қоғам стандарттарына сай келмейді деп санап, өзін-өзі бағалауы төмендейді, бұл психологиялық күйзеліске алып келеді.
Сондай-ақ, білім беру жүйесі жағдайы да жастар арасындағы психологиялық қысымды арттырады. Білім беру жүйесінің заманауи талаптарына сай келу, жоғары оқу орындарына түсу үшін қажетті балл жинақтау, гранттарға ие болу үшін бәсекелестік – бәрі де студенттер мен оқушылар арасында үлкен стресс тудырады. Бұл жағдай оқу процесі кезінде ғана емес, өмір бойында жастардың жауапкершілік сезімін, қоғамдық және жеке өмірін ескере отырып, барынша оңтайлы шешімдер қабылдау қабілетін тежейді.
Психологиялық қысымның көбеюіне әсер ететін басымдықтардың бірі – жастар арасындағы маскүнемдік және есірткіге тәуелділік мәселелері. Жас буынның әлеуметтік проблемаларына қарсы күресте, қажетті көмек көрсетпеу, басым әлеуметтік нормалардың бұзылуына әрі кеткенде, маскүнемдік пен наркотиктерге тәуелділікті күшейтуге әкеледі. Мұның нәтижесінде жастар психологиялық күйзеліске және депрессияға ұшырайды, бұл өз кезегінде суицидтік ойлардың туындауына себеп болуы ықтимал.
Жалпы, жастар арасында психологиялық қысым ерекше назар аударуды талап ететін күрделі мәселе. Заманауи қоғамда бұл проблемалардың туындауына себепші болатын бірқатар факторлар Қазақстанның әлеуметтік, экономикалық және мәдени аясында терең зерттелуі қажет. Психологиялық қысымды төмендету үшін, жастардың қажеттіліктеріне жауап беретін, қолдау көрсететін бағдарламалар мен жобаларды енгізу маңызды. Жастарды қолдау, олардың проблемаларына түсіністікпен қарау, психологиялық сауаттылығын арттыру, сонымен қатар, белсенді әлеуметтік орта құру, суицид пен психологиялық қысымның алдын алудың негізгі факторлары болып табылады.
Зерттеулер, жастардың мәселелерімен айналысатын мамандардың көпшілігі психологиялық қысымды жеңу үшін жұмыс жасау қажеттігін атап өтуде. Психологиялық сауаттылықты арттыру, жастар арасындағы қарым-қатынастарды жетілдіру, отбасылық құндылықтарды нығайту, оқу орындарындағы қолдау жүйесін қалыптастыру – барлық осы шаралар жастардың социализациясы мен психологиялық денсаулығын нығайтуға ықпал етеді.
