Соңғы жылдары Қазақстанда қаржылық алаяқтықтың және қаржы пирамидаларының жаңа түрлері қарқынды түрде күшейіп, жетілдірілуде. Өздерінің қылмыстық ойларын жүзеге асыру үшін алаяқтар көп жағдайда ең заманауи технологияларды пайдалануда. Қаржы пирамидаларының ұйымдастырушылары «жеңіл ақшаны» және жылдам табысты уәде етіп, өз құрбандарын интернетте, әлеуметтік желілерде, сондай-ақ мессенджерлерде құрықтарына түсіруде. Бұл жөнінде Fingramota.kz-ке сілтеме жасаған tagan.kz жазады.
Қаржылық алаяқтықтың мәселесі қазіргі қоғамда өзекті болып табылады. Бұл тақырыпты зерттеу барысында біз қаржылық алаяқтықтың негізгі түрлерін, олардың ерекшеліктерін, сондай-ақ, адамдарды алаяқтық схемаларынан қорғау жолдарын қарастырдық. Жобаның мақсаты – қатысушыларға қаржылық алаяқтықтың түрлерін таныстыру, оларды тануға көмектесу және қаржылық сауаттылықты арттыру болды.
Біріншіден, қаржылық алаяқтықтың анықтамасын қарастыра отырып, біз оның қоғамдағы маңыздылығын түсіндік. Қаржылық алаяқтық – бұл адамдардың сенімін пайдаланып, олардан ақша немесе мүлік алу мақсатында жасалатын заңсыз әрекеттер. Алаяқтар әртүрлі схемаларды қолдана отырып, адамдарды алдап, олардың қаржылық жағдайын нашарлатады.
Пирамидалы алаяқтық – бұл қаржылық алаяқтықтың бір түрі, ол көбінесе жаңа қатысушыларды тарту арқылы жұмыс істейді. Мұндай схемаларда алғашқы қатысушыларға төлемдер тек жаңа қатысушылардың жарналарынан төленеді. Пирамидалы алаяқтықтың қауіптілігі – оның ұзақ уақыт бойы жұмыс істей алуы, бірақ соңында жүйе collapses, ал көптеген адамдар қаржылық шығындарға ұшырайды.
Интернет-алаяқтық – бұл қазіргі заманның тағы бір өзекті мәселесі. Интернеттің дамуы алаяқтарға жаңа мүмкіндіктер берді. Олар әлеуметтік желілер, электрондық пошта, онлайн-дүкендер арқылы адамдарды алдай алады. Интернет-алаяқтықтың түрлері әртүрлі: фишинг, онлайн-сауда алаяқтықтары, кредиттік карталарды ұрлау және т.б. Адамдар интернетте күмәнді ұсыныстарға тап болғанда, оларды тану және оларға қарсы тұру үшін қаржылық сауаттылықты арттыру қажет.
Лицензиясыз қызмет көрсету – бұл тағы бір алаяқтық түрі, мұнда алаяқтар заңсыз қызметтер ұсынып, адамдарды алдайды. Мысалы, лицензиясыз қаржылық кеңес берушілер немесе инвестициялық компаниялар. Мұндай қызметтерді пайдаланған адамдар көбінесе қаржылық шығындарға ұшырайды, себебі олар заңды қорғаудан айырылған.
Қаржылық қауіпсіздік шаралары – бұл алаяқтықтан қорғанудың маңызды аспектісі. Адамдар өздерінің қаржылық ақпараттарын қорғау, күмәнді ұсыныстардан сақтану, және қаржылық сауаттылықты арттыру арқылы алаяқтық схемаларынан қорғана алады. Сақтандыру әдістемелері, мысалы, қаржылық жоспарлау, бюджетті басқару, және инвестицияларды дұрыс таңдау – бұл қаржылық қауіпсіздікті қамтамасыз етудің тиімді жолдары.
Психологиялық аспектілер де қаржылық алаяқтықтың алдын алуда маңызды рөл атқарады. Алаяқтар адамдардың эмоцияларына, сенімдеріне және үміттеріне әсер ете отырып, оларды алдайды. Сондықтан, адамдардың психологиялық жағдайын түсіну, олардың алаяқтық схемаларына қалай жауап беретінін білу, қаржылық алаяқтықтың алдын алуда маңызды.
Қаржылық сауаттылықты арттыру – бұл тек жеке адамдар үшін ғана емес, қоғам үшін де маңызды. Адамдар қаржылық алаяқтықтың түрлерін біліп, олардан қорғану шараларын қолдана отырып, өздерінің қаржылық қауіпсіздігін қамтамасыз ете алады.
Осылайша, қаржылық алаяқтықтың алдын алу – бұл тек жеке жауапкершілік емес, сонымен қатар қоғамның жалпы сауаттылығын арттыруға бағытталған шаралар. Біздің зерттеуіміз қаржылық алаяқтықтың күрделі мәселелерін түсінуге және онымен күресуге көмектеседі. Адамдар қаржылық сауаттылықты арттыру арқылы, өздерін және өз отбасыларын алаяқтықтан қорғауға мүмкіндік алады.
Қаржы пирамидасының ерекшелігі жылдам әрі жеңіл ақшаға ие болуды уәде ету болып табылады.
Пирамиданың үш сатысы
Бірінші – құру кезеңі. Әдетте, бірінші қатысушылардың табысын қаржы пирамидасының ұйымдастырушысы өз қаражаты есебінен төлейді, бұл ретте бірінші қатысушылар кішігірім жарна төлейді. Осылайша пирамиданың ұйымдастырушысы қатысушылар саны мен абыройын арттырады.
Екінші – даму кезеңі. Пирамида өздерінің үлкен табыстарына шабыттанған бірінші қатысушылар есебінен өте жылдам өсе бастайды. Бірақ жаңа қатысушылардың ендігі сыйақылары ұйымдастырушылардың, тиімді инвестициялардың немесе шынайы бизнес-жобалардың емес, жаңадан келген қатысушылар есебінен төленеді.
Үшінші – пирамиданың күйреуі. Бұл сөзсіз. Қатысушылардың белгілі бір саны және қомақты сома жиналғаннан кейін, ұйымдастырушы ақшаны алып тайып тұрады. Соңғы келген қатысушылар сыйақыдан да, өз қаражатынан да айырылып қалады.
Естеріңізге сала кетейік, қаржы пирамидалары қаржы ұйымдарына жатпайды және ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдауға, банк шоттарын ашуға және жүргізуге арналған лицензиялары жоқ, тиісінше олар қаржы реттеушісінің бақылауында емес.
Өз ақшаңызды күмәнді ұйымдарға сеніп тапсырмаңыз! Реттелмейтін ұйымдарға ақша салу оларды толық жоғалту қаупінің жоғары деңгейімен қатар жүреді. Әдетте, пирамида қатысушыларының арасындағы өзара қарым-қатынас өзара сенімге құрылады, және ақшаны беру және шоғырландыру жөніндегі іс-әрекеттерді қатысушылардың өздері жүзеге асырады.
Егер Сізде кез келген ұйымның қызметіне қатысты сұрақтар немесе күмән туындаса, егер Сіз компанияда қаржы пирамидасының белгілері бар деп есептесеңіз, Сіз «Fingramota Online» мобильді қосымшасы («Қаржы пирамидалары және қаржылық алаяқтық» бөлімі) арқылы Агенттікке хабарласа аласыз. Қосымшаны App Store және Play Market дүкендерінен жүктеп алуға болады. Мобильді қосымшаның мына веб-нұсқасы да қолжетімді: http://online.fingramota.kz/ru
