Бүгін Отырар ауданы, Темір ауылы, Темір жалпы білім беретін мектебі, «Алпамыс» және «Ер-Төстік» бөбекжай балабақшасы қызметкерлеріне интернет алаяқтық және лудомания (ойынға тәуелділік) мәселелері бойынша маңызды жиналыс өтті. Бұл шараның мақсаты — қатысушыларға осы мәселелер туралы жан-жақты ақпарат беру және олардың зиянды әсерлерінен сақтандыру.
Қазіргі таңда интернет алаяқтық пен лудоманияның әлемде, соның ішінде Қазақстанда да кең тарағаны белгілі. Адамдар түрлі алаяқтардың арбауына түсіп, қаржылық шығынға ұшырауда, ал жастар мен ересектер арасында ойынға тәуелділік мәселесі жиі кездесуде. Осы мәселелердің алдын алу үшін қоғамда түсіндіру жұмыстары мен ақпараттық жиындарды өткізу маңызды.
Осы себептен аталған мәселе бойынша жиналысты Отырар ауданының полиция бөлімінің ұйымдастыруымен, түсіндіру жұмыстарын Темір ауылының учаскелік полиция инспекторы, полиция мойоры Серікбаев Мұхит Қазыханович пен полиция капитаны Сәдібеков Дархан Жеңісбекұлы жүргізді. Тәртіп сақшылары қатысушыларға интернет алаяқтықтың түрлері, алаяқтардың арбау әдістері мен олардан қалай сақтануға болатыны туралы толық мәлімет берді. Сонымен қатар, лудоманияның қауіптілігі мен оның адам өміріне теріс әсері жайында түсіндірді.
Іс-шара нәтижесінде мекеме қызметкерлері мен оқушылар интернет алаяқтық пен лудоманияның алдын алуға қатысты жаңа ақпараттар алды. Жиналысқа қатысушылар болашақта осы тақырыптар бойынша өздерінің туыстарына және жақын таныстарына да пайдалы кеңестер беріп, қауіптілік туралы хабардар ете алатындығына сенеміз.
Интернеттегі алаяқтық – қазіргі заманның ең өзекті мәселелерінің бірі. Интернет-алаяқтық қазіргі қоғамның ең өзекті мәселелері қатарына жатады. Жалпы, интернет-алаяқтықтың бірнегше түрі бар. Осы орайда интернет-алаяқтықтың фишингтік алаяқтық түріне кеңнен тоқтала өтсек.
Фишингтік алаяқтық
Интернеттің дамуы мен оның қоғамдағы ролінің артуы фишингтік алаяқтықтың таралуына себеп болды. Фишинг — бұл интернеттегі алаяқтықтың бір түрі, жеке ақпаратты алу мақсатында қолданушыларды алдамшы сайттарға немесе хабарламаларға тарту. Фишингтің негізі – пайдаланушының сенімін пайдалану. Мысалы, алаяқтар банктердің, әлеуметтік желілердің немесе басқа да сенімді ұйымдардың атынан әрекет етіп, жәбірленушілерден парольдер мен қаржылық мәліметтерді сұрайды.
Фишингтік шабуылдар көрнекі және материалдық болмаса да, оларды жүзеге асыру технологиялық және психологиялық компоненттерден тұрады. Алаяқтар негізінен електрондық пошта, SMS немесе әлеуметтік желілер арқылы хабарласады. Хабарламаларда шұғыл әрекет жасау қажеттілігі, жеңілдіктер немесе қауіпсіздікті сақтау доғу қажеттігі туралы ақпарат беріледі. Бұл қысқа мерзімді шешім қабылдауға итермелейді, соның нәтижесінде пайдаланушы деректерін бере салады.
Фишингтік шабуылдардың бірнеше түрлері бар. Бірінші типі — электрондық пошта арқылы жіберілетін алаяқтық. Мысалы, жәбірленушіге танымал компаниядан келген сияқты көрінетін хабарлама алса, онда өз деректерін беруі сұралады. Екінші типі — веб-сайт фишингі, онда алаяқтар жәбірленушілерді жалған сайтқа бағыттайды, ол заңды сайтқа ұқсайды. Үшіншісі — SMS немесе мессенджерлер арқылы хабарлау, мұнда алаяқтар қолданушыларға арнайы сілтемелер жіберіп, оларды алдау арқылы мәліметтерін алуға тырысады.
Фишингтік алаяқтықтың алдын алу үшін ең бастысы — интернет пайдаланушылардың білімін арттыру. Пайдаланушылар легитимділікке аса назар аударуы керек. Хабарламалардың шынайылығын растайтын фактілерді тексеру, сілтемелерді басқан жағдайда адрес жолын мұқият қарап шығу қажет. Ешқашан күдікті сілтемелер мен қосымшаларды жүктемеу ұсынылады.
Сондай-ақ, веб-сайттардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін HTTPS протоколының бар екенін тексеру маңызды. Ондай сайттарда деректердің шифрлануы жүзеге асырылады, бұл пайдаланушының ақпаратын қорғауға көмектеседі. Жиі парольдерді өзгертіп, күрделі және әртүрлі паролдерді қолдану да фишингтік алаяқтықтың ықтималдығын азайтады.
Антивирус бағдарламаларын қолдану қажеттілігі де жоғары. Олар зиянды бағдарламаларды тану мен блоктауда маңызды рөл атқарады. Жүйеге шолу жүргізу мен жаңартуларды даусыз орындау арқылы қолданушы өз деректерін қорғауға ықпал ете алады. Интернеттегі қауіпсіздік шараларының бірі ретінде қосымша аутентификация жүйелерін енгізу де жіберілген ақпараттарды қорғаудың тиімділігін арттырады.
Бұдан басқа, компаниялар да өз қызметкерлерін, клиенттерін фишингтік алаяқтық мәселелері бойынша біліммен қамтамасыз етуі қажет. Тренингтер, семинарлар мен ақпараттық сессиялар өткізу арқылы алаяқтықтың алдын алу бойынша хабардарлық деңгейін көтеру оң нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Алаяқтыққа қарсы тұру үшін ынтымақтастық – мемлекеттік ұйымдар мен жеке сектор арасындағы ақпараттық бөлісу де маңызды.
Фишинг туралы ақпараттандыруды арттыру – бұл алаяқтықтың алдын алудың маңызды стратегияларының бірі. Жұртшылықтың назарын аудара отырып, алаяқтардың тактикасын түсіндіру, адамдардың қорғау тәсілдерін игеруге ықпал етеді. Білім мен ақпараттың таралуы фишингті жеңуге көмектесетін маңызды құрал болып табылады. Адамдар өз құқықтарын, міндеттерін біліп, интернеттегі ақпараттық қауіпсіздік мәселесіне деген қатынастары өзгеруі керек.
Қазіргі уақытта фишингтік алаяқтық халықаралық мәселе болып табылады, сондықтан осы саладағы саясат пен заңнамалық актілерді білікті түрде әзірлеу және енгізу қажет. Заңнамағы құқық бұзушылықтарды тексеру, жауапкершілікті арттыру, жаңа технологияларды енгізу мен инновацияларды қолдану да маңызды.
Фишингтік алаяқтық, адамдарды желіде алдау мәселелерімен бірге, бес жылда бір-ақ жүргізілген зерттеулерге сәйкес өсіп келеді. Сондықтан онлайн-сafe, мекемелер мен ұйымдардың қауіпсіздік шараларын күшейту қажет. Әсіресе жастар мен интернет пайдаланушыларды фишингті кімнің жүзеге асыратынын, қалай тіркелетінін және неге қарсы тұру керектігін түсіндіру маңызды.
