Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында есірткінің, оның ішінде синтетикалық есірткінің таралуы болашақ ұрпақтың әл-ауқатына қауіп төндіретінін атап өтті.
Біреулер есірткі таратып, байлыққа кенеліп, белшесінен батып жүр, ал қаншама жан бұдан бақытсыздыққа ұшырап, өлім құшуда. Ел ішінде нашақорлар саны жыл сайын артуда, ал біз болсақ көрмеген, білмеген кейіп танытамыз. Өз басымызда болмаған соң, өзгенің проблемасына жүрегімізді де, жанымыздыда ауыртқымыз келмейді.
Адам баласы алдында не күтіп тұрғанын білмейді, артта ұрпақ өсіп келеді. Не істеу керек? Жастарды оның құрығынан қалай құтқарамыз? — деген сауалдар әрине адам жанын мазалайды.
Есірткісіз қоғам құру – Қазақстанның әрбір азаматының алдындағы міндет. Есірткінің, оның ішінде синтетикалық есірткінің таралуы болашақ ұрпақтың әл-ауқатына қауіп төндіретіні бәріңізге белгілі.
Осы ретте Түркістан ҚПБ қызметкерлері, әкімшілік Ішкі саясат бөлімі «Жастар ресурстық орталығы», әрбір Сектор қызметшілері және Ерікті жастар бірлесе қала көлемінде есірткі жасырылуы, жарнамалар орналастырылуы ықтимал орындарды анықтау үшін рейдтік іс-шараға жұмылдырылды.
Есірткі жастар мен жасөспірімдер арасында жиі кездеседі. Жыл сайын он мыңдаған адамдар есірткіге тәуелділіктен өледі немесе қабілетсіз болады, олардың көпшілігі 30 жасқа дейінгі жасөспірімдер мен жастар.
Жақында кәмелетке толмағандар арасында есірткінің күрт өсуі байқалды. Мұның себептері жеткілікті: жасөспірімдер мен жастардың есірткінің денсаулыққа, әлеуметтенуге зиянды әсері туралы хабардарлығының төмендігі; сонымен қатар заңсыз синтетикалық құралдардың болуы; сұраныс.
Жасөспірімдер арасында вейп деп аталатын электронды темекілер өте танымал. Вейпинг-жастар арасындағы жаңа ағым, темекі шегушілер топтарға бірігіп, күн сайын жетілдірілетін жаңа дизайн мен жаңа хош иісті қасиеттерге ие болатын әртүрлі бу құрылғыларын сатып алады. Электрондық темекі шегу кезінде ағзаға канцерогендерге жататын көптеген зиянды заттар енеді, олар қатерлі ісік ауруларының пайда болуына ықпал етеді, жалпы денсаулыққа зиянды әсер етеді.
Алғаш рет есірткіні қолдану тек зерігу мен көңіл көтеруге, ересек болып көрінуге деген ұмтылыстан туындауы мүмкін, көбінесе жасөспірімнің күнделікті өміріндегі проблемалар мен жағымсыз эмоциялардың ауыртпалығын жою үшін. Бұл көбінесе өмір салтына, бар қатынастарға (әсіресе отбасында — ата-аналар мен жақын адамдар арасындағы) наразылық. Егер ересектер балаға өз-өзін көрсетүге мүмкіндік бермесе, онда ол олармен өзің ыңғайсыз сезінеді. Және ол басқа жерден өзін адам және жеке тұлға ретінде сезіну мүмкіндіктерін іздейтіні сөзсіз. Ол қалаған жерін қайдан табады-болжау мүмкін емес. Ата-аналар баласының әлемді мүлдем басқаша қабылдайтынын және ол үшін аталған себептердің барлығы өте нақты және мағыналы екенін есте ұстауы керек.
Психикалық денсаулық орталығының директоры Рахменшеев Сапар Құттыбайұлының айтуынша, есірткі нарығында жыл сайын дерлік жаңа сорттар пайда болады. Қазіргі заманғы есірткі заттар салыстырмалы түрде арзан, оларды Интернет арқылы оңай сатып алуға болады.
Синтетикалық препараттар — бұл жаңа психоактивті заттар. Бүгінгі таңда ең көп таралған жаңа психоактивті заттар «Скорость», «Мефедрон».
«Скорость» деген есірткінің ең қорқынышты салдары – бұл зат психозды тудырып психикаға қатты әсер етеді. Бұл бұзылыстың белгілері әдеттегі шизофренияға қатты ұқсайды және көбінесе ұзақ уақыт қолданғаннан кейін дамиды.
Мефедрон — заңмен шектелмеген шегуге арналған тұз ретінде пайда болған синтетикалық препарат, бірақ кейін бұл затты қолдануға тыйым салынды.
Мефедронды нашақорлар өз ортасында «Меф» деген жаргон сөзімен атайды. «Мефті» 2-3 ай бойы тұрақты қолданғанда денеге қайтымсыз зақым келеді. Нашақор денсаулығы күрт нашарлайды (ішкі органдар ауруыдамиды), бірақ сонымен бірге жеке тұлғаның деградациясына әкелетін психикалық жағдайына да зақым келеді.
Кез-келген түрдегі химиялық препарат денеде ұзақ уақыт сақталады. Бұл жағдайда олардың кейбіреулері тіндерде жиналып, абстинентті синдром және жаңа дозаға деген ұмтылысты күшейтеді. Қабылдау тәжірибесі неғұрлым көп болса, улы ыдырау өнімдері соғұрлым ұзақ сақталады. Синтетикалық препараттарды қолдану физиологиялық және психологиялық денсаулықты бұзады. Синтезделген заттар тәуелділікті тезірек тудырады-кейбіреулеріне тек бір доза жеткілікті. Бірде-бір препарат оң әсер етпейді, синтетикалық сорттар екі есе қауіпті. Олардың химиялық құрамы көбінесе белгісіз, сондықтан артық дозалану және улану қаупі артады.
Есірткіні қолданатын адамның белгілері:
- o көңіл-күйдің күрт өзгеруі, агрессивтілік, тез ашуланшақ.
- o тәбеттің толық жоғалуы, үнемі шөлдеу.
- o тарылған немесе кеңейтілген көз қарашығы.
- o ыстықта жабық киім, қара көзілдірік кию.
- o сұрғылт реңді құрғақ тері, жаралар, дақтар және безеулер пайда болады.
- o жұмысқа, оқуға немесе хоббиге деген қызығушылықты жоғалту.
- o денеден және киімнен жағымсыз химиялық иіс.
- o қоқыс жәшігінде біртүрлі діңгектердің, сөмкелердің, дәрі-дәрмектердің қаптамаларының пайда болуы.
Егер адам есірткі қолданады деген күдік болса, мамандарға (Жастар денсаулық орталықтарына, наркологқа) жүгіну керек.
Есірткінің адам ағзасына теріс әсері
Есірткі ең алдымен жүйке жүйесіне, сондай-ақ бүкіладам ағзасына ерекше әсер етеді.
пайда болады.
«Дозаны» қайталап қабылдағанда қысқа мерзімде ағзаның созылмалы улануының ауыр медициналық салдары дамиды: ішкі органдардың, жүйке жүйесінің, бас миының зақымдануы. Әртүрлі психикалық бұзылулар пайда болады, жеке адамның тозуы, жұмысқа қабілеттіліктің жоғалуы артады,біртіндеп толық мүгедектік, байқалады. Науқастардың өлімі тұрақты наркоинтоксикацияның салдары болып табылатын ауыр аурулардың асқынуымен ғана емес (жіті жүрек немесе бауыр жеткіліксіздігі сияқты), сонымен қатар препараттардың артық дозалануымен, масаң күйдегі жазатайымоқиғалармен, тоска ұстамасында өзін-өзі өлтірумен, абстинентті азап уақытында туындайды. Науқастар лас шприцтерді қолданған кезде қан жұқтырудан, қан тамырларының тромбозынан, ал соңғы жылдары ЖҚТБ – дан, В және С вирусты гепатиттерінен көз жұмады.
Нашақорлар өздерін физикалық жағынан ғана емес, рухани жағынан да бұзады.Олар үшін психикалық бұзылулар тән:жан күйзелісі, қараңғылық, суықтық, мазасыздану, эмоциялық қарым-қатынас, терең өзімшілдік. Ауру барысында энергетикалық және еріктік тонус күрт төмендейді,есірткіге тартылудан басқа барлық емдеу мен қажеттіліктерді жояды. Барлық есірткелер, ағзаға енгізу жолында қарамастан, көп немесе аз дәрежеде міндетті түрде зақымдайды:
жүйке жүйесі (оның ішінде ми);
иммундық жүйе;
бауыр;
жүрек;
жеңіл;
Конопля: оның темекі шегу созылмалы бронхит, иммунитеттің бұзылуы, жүрек-тамыр, миокардит, жүрек аритмиясы, бауырдың улануы,мидың ауыр зақымдануы.
Психостимуляторлар:
Зат алмасуын, соның ішінде бас миын күрт күшейтеді, жүрек қысымының жиілігін күрт арттырады және қан қысымын арттырады. Бұл ретте өмірлік жүйелерді іске қосу үшін қажетті энергия ағзаның резервтік қорларынан алынады. Психостимуляторларды қолдану кезінде резервтер өзі қалпына келтірілмейді. Жүрек-тамыр жүйесі зардап шегеді-ауыр аритмиялар пайда болады, жүрек тоқтауынан қайтыс болуы мүмкін, миокард инфарктісі, психоз дәрежесіне жеткен ауыр депрессия дамиды.
Галлюциногендер:
Негізінде қарасора препараттарын қолдану кезіндегі асқынулар, өкпенің зақымдануын қоспағанда, бұл препараттар темекі тартпайды. Әрқашан ми зардап шегеді. Психоздарды және үнемі қолданғанда үнемі психиканың қайтымсыз зақымдануын тудырады.
Ұйықтататын-седативті дәрілер: зақымдаушы әсердің спектрі мынадай: «ми-бауыр-жүрек», тұрақты және ұзақ ұйқысыздық, бас миының спецификалық зақымдануы (энцефалопатия), галлюцинация, жүрек-қаңтамыр жүйесінің зақымдануы. Есірткі ерлер мен әйелдердің репродуктивті жүйесінің жай-күйіне теріс әсер етеді, адамның жыныстық өміріне, кейіннен оның балаларына да әсер етеді. Ақыр соңында есірткі қолдану адамдардын отбасын бұзады. Сонымен, әйелдерге жыныстық емдеу жүйке және гормональды бұзылыстар, сондай-ақ гипоталамус пен гипофиз арасындағы күрделі үйлесімнің бұзылуы нәтижесі әлсірейді.
Есірткі ұрықтың қалыптасуына өте күшті теріс әсер етеді. Нашақор ата-аналарда балалар әртүрлі ақыл-ой және физикалық ауытқулармен туады.Сонымен қатар, ата-аналардың есірткі қолдануы олардың балаларының денсаулығына зиянды әсер етеді, олар анасының құрсағында болғанда ғана емес, босанғаннан кейін де. Есірткіні қолданатын аналар балаларын емізе алмайды. Нашақор ата-анадан туған,балалар нашар дамиды ақыл-ой және дене дамуында артта қалады.
Наркологтар есірткіге тәуелділіктің алты даму кезеңін анықтайды:
1-ші кезең -пайдалану
Адамдар көбінесе есірткіні жастайынан тұтынуды бастайды. Бірінші тәжірибенің ең көп тараған себептерінің ішінде әуесқойлық, беделді тұлғалардың әсері, жаңа әсерге құштарлық, еліктеуге ұмтылу және топқа қатыстылыққа ұмтылу деп аталады.
2-ші кезең-эксперимент
Есірткінің және басқа да психобелсенді заттардың (ПБЗ) әртүрлі түрлерімен тәжірибе жасау басталады.Тұтыну көбінесе эйфоризациялық әсерге жету ниетімен жүреді.
3-ші кезең-әлеуметтік тұтыну
Затты пайдаланудың белгілі бір түрі қалыптасады. Қолдану белгілі бір топтар мен болады. Әдетте, көптеген нашақорлар 35 жасқа дейінгі адамдар. Бұл ретте есірткеге тәуелді жасөспірімдердің саны өсуде.
4-ші кезең-әдеттегі қолдану
Тұтыну үйреншікті болып, сол затты қолданатын достарды табуға ұмтылады (әрқашан толық саналы емес).Есірткіге деген қажеттілік және ол әрқашан қол жетімді болуына алаңдаушылық туындайды. Қажетті әсерге жету үшін үлкен дозаны қабылдау керек.
5-ші кезең-шамадан тыс пайдалану
Өзара қарым-қатынастардағы проблемалар, жұмыстағы қиындықтар, қаржылық проблемалар мен заңдағы проблемалар басталады, бұл стрессті алып тастау одан да көп мөлшерде қолдануға әкеп соғады.Есірткі эйфорияға жету үшін емес, абстиненция, «сынықтар» көріністерін жеңілдету және жою үшін қабылданады
6-ші кезең-ауыр құмарлық
Пайдаланудын теріс салдары (қатынастардың бұзылуы, жұмыстың жоғалуы, қылмыстық қудалау қаупі, денсаулыққа байланысты проблемалар) қарамастан жалғасады. Адам өзінің есірткі пайдаланумен теріс салдар арасындағы байланысты көруді тоқтатады.
Есірткі заттарына тәуелділік дамыған кезде бұл кезеңдер өте тез өтуі мүмкін, сондықтан адамдар сол кезде соңғы , көмек сұрайды.
Бір сәттік эйфория үшін денсаулықтарынызды, өз келешегіңізді жарқын толыққанды өмірдің перспективаларын жоғалтуға көз жума қарамаңыздар.
