Суицид туралы ойлайтын адамға қалай көмектесуге болады?

Суицидтің алдын алу. Суицид туралы ойлайтын адамға қалай көмектесуге болады.
Өз-өзіне қол жұмсау ниеті бар адам көмек сұрай алмайды, бірақ бұл көмектің қабылданбайтынын білдірмейді. Өз-өзіне қол жұмсамақ болған адамдардың көпшілігі өлгісі келмейді — олар жай ғана ауырсынуды тоқтатқысы келеді. Суицидтің алдын-алу ескерту сигналдарын танып, оларды байыпты қабылдаудан басталады. Егер сіздің досыңыз немесе отбасы мүшеңіз өзін-өзі өлтіру туралы ойлайды деп ойласаңыз, сіз тақырыпты көтеруден қорқуыңыз мүмкін. Бірақ суицид туралы ойлар мен сезімдер туралы ашық әңгіме өмірді құтқарады.
Суицидтің мәні және оның алдын-алу жолдары.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жыл сайын өз-өзіне қол жұмсау салдарынан 1 миллионға жуық адам қайтыс болады деп санайды. Көптеген адамдарды өз өмірлерімен қоштасуға не итермелейді? Өз-өзіне қол жұмсау депрессиясының қамына түспеген және үмітсіздікке ұшырамағандар үшін көптеген адамдардың өмірлерін аяқтауға не итермелейтінін түсіну қиын. Бірақ өз-өзіне қол жұмсау ниеті бар адам соншалықты азап шегеді, ол басқа нұсқаны көрмейді.
Өз-өзіне қол жұмсау — бұл төзбейтін азаптан құтылу үшін жасалынған әрекет. Өзіне деген ашуланшақтықтан, үмітсіздіктен және оқшауланудан қорқатын адам өзін-өзі өлтіруге ниет білдірген адам өлімнен басқа жұбаныш табудың басқа жолын көрмейді. Бірақ ауырсынуды тоқтатқысы келгеніне қарамастан, өзіне қол жұмсау ниеті бар адамдардың көпшілігі өз өмірлерін аяқтау ниетімен қатты күреседі. Олар өз-өзіне қол жұмсаудың баламасы болғанын қалайды, бірақ оны көрмейді.
Суицид туралы таралған қате түсініктер
ДҰРЫС ЕМЕС: Суицид туралы айтатын адамдар түбі өз-өзіне қол жұмсайды.
Өзін-өзі өлтірген немесе осы әрекетке барған әрбір адам бұрынырақта бұған белгі беретін ескерту сигналдарын жасаған. Өзіне-өзі қол жұмсау қаупін елемеу дұрыс емес. «Мен өлсем, сіздерге оңай болады» немесе «Мен бұл жағдайдан ешқандай шығу жолын көріп тұрғам жоқ» секілді сөздер суицидтік сезімдердің бар екендігін білдіреді, бұны қарапайым немесе әзіл арқылы айтқаны маңызды емес.
ДҰРЫС ЕМЕС: Өзін өлтіруге тырысқан кез келген кісі есінен адасқан.
Өзіне-өзі қол жұмсау ниеті бар адамдардың көпшілігі психотик немесе есінен адасқан адамға жатпайды. Олар өте ренжіген, қайғы-қасіретке берілген, депрессия мен өкінішке толы болады, бірақ төтенше стресс пен эмоционалдық ауруға шалдығу психикалық аурудың міндетті белгілері емес.
ДҰРЫС ЕМЕС: Егер адам өзін өлтіруге толықтай бекінсе, оны ештеңе тоқтата алмайды.
Тіпті толықтай депрессиядағы адам да өлімге байланысты аралас сезімде болады, өмір сүру ниеті мен өлімге деген ниет арасындағы ой соңғы сәтке дейін ауысып тұрады. Суицидтік ниеттері бар адамдардың көпшілігі өлгісі келмейді. Олар ауырсынуды тоқтатқысы келеді. Мұның бәрін аяқтау импульсі өте қуатты болғанымен, мәңгі созылмайды.
ДҰРЫС ЕМЕС: Өз-өзіне қол жұмсаған адам, ешкімнен көмек сұрағысы келмеген адам.
Өз-өзіне қол жұмсағандар жайындағы зерттеулер өлім алдында соңғы алты айда бұл кісілердің жартысынан көбі медициналық көмекке жүгінгенін көрсетеді.
ДҰРЫС ЕМЕС: Суицид туралы әңгіме, басқа біреуге осыны жасау идеясын тастайды.
Суицидтік ниеті бар адамға өз-өзіне қол жұмсау турасындағы әңгімені айту арқылы ол адамды бұны жасауға итермелеу деген сөз емес. Керісінше – суицид тақырыбын көтеру және оны талқылау – сіз жасай алатын ең пайдалы заттардың бірі.
Өзіне-өзі қол жұмсауға дайындық белгілері
Суицидтік ниеттері бар адамдардың көпшілігі өздерінің ниеті туралы белгілер мен сигналдар береді. Өзін-өзі өлтірудің алдын алудың ең жақсы тәсілі – ескерту сигналдарын тани алу және оларды байқаған жағдайда, қалай әрекет ету керектігін білу. Егер сіздің досыңыз немесе отбасы мүшесі өз-өзіне қол жұмсауды көздеп жүргенін байқасаңыз, сіз бұның алдын алу үшін басқа да проблеманы шешу жолдарын көрсетіп немесе психиатрдан көмек сұрай аласыз.
Өзіне-өзі қол жұмсаудың сигналдары өлім немесе өмір сүру туралы жиі сөйлесулерден немесе жазбаша мәтіндерде өзін-өзі өлтіру немесе өзін-өзі зақымдау туралы әңгімелеуден, сондай-ақ өзіне-өзі қол жұмсауға әрекет жасау үшін не қолдануға болатынын іздеуден (қару немесе таблетка) тұрады. Егер де бұндай адамда көңіл күйдің бұзылушылығы, депрессия немесе биполярлық бұзылулар, алкоголь тәуелділігі, суицидке бұрынырақта өзі не отбасының ішінде басқа бір кісі талпыну фактісі болса, қауіптілік деңгейі ұлғаяды.
Өте қауіпті суицидтік белгісінің бірі – үмітсіздік. Зерттеулер үмітсіздік өзіне-өзі қол жұмсаудың күшті ескертушісі екенін көрсетеді. Өзін үмітсіз сезінетін адамдар «шыдай алмаймын» секілді сезімдері туралы айтуы мүмкін, болашақтарын қараңғы көруге және олар болашақтан ештеңе күтпеймін деп айтуға бейім болады.
Өзіне-өзі қол жұмсауға бағытталған сананың жай-күйін көрсететін басқа да белгілері көңіл-күйдің драмалық деңгейде ауытқулары немесе кенеттен өзгеруі мүмкін, көпшіліктен шеттетуге немесе сабырлылықтан тез ашулануға бейімділік байқалуы тиіс. Суицидтік ниеті бар адам күнделікті жұмысқа қызығушылық танытпайды, өзінің сыртқы бейнесін елемеуге және тамақ пен ұйықтауға деген әдеттерін қатты өзгертуі де мүмкін.
Суицидтің ескерту белгілері:
Суицид туралы айту.
Өз-өзіне қол жұмсау, өлім немесе өзіне зиян келтіру туралы кез-келген әңгіме: «Мен ешқашан туылмағанымда ғой», «Егер мен сізді қайта көрсем …», «Мен өлсем деймін».
Өлім үшін құралдар іздеңіз.
Қару-жарақ, дәрі, пышақ немесе өзін-өзі өлтіруге әрекет жасайтын басқа заттарға қол жетімділікті іздеңіз.
Өлім туралы алаңдаушылық.
Өлімге, өлуге немесе зорлық-зомбылыққа ерекше көңіл бөлу. Өлім туралы мәтіндер мен әңгімелер жазу.
Болашаққа деген үмітсіздік.
Өзіңізді дәрменсіздік, үмітсіздік және күйзеліс сезімі («Шығудың жолы жоқ»). Ештеңе жақсармайды немесе өзгермейді деген сенім.
Өз-өзіне ашулану, жек көру.
Арсыздық, кінә, ұят және өзін-өзі жек көру сезімі. Біреуге ауыртпалық сезіну («мен болмасам, бәрі жақсы болады»).
«Істерді тәртіпке келтіру». Өсиет жазу. Қымбат заттарды табыстау. Отбасы мүшелеріне өтініш.
Қоштасу.
Отбасы мүшелері мен достарына әдеттен тыс қоңыраулар немесе күтпеген сапарлар. Адамдармен қоштасу, егер сіз оларды қайта көруді ешқашан жоспарламасаңыз.
Басқалардан бөтенсу.
Достарынан және туыстарынан бөтенсу. Әлеуметтік оқшауланудың күшеюі. Жалғыз болғысы келетін тілек.
Өзін-өзі бұзатын мінез-құлық.
Алкогольді немесе есірткіні көп қолдану, ақылсыз көлік жүргізу, қауіпті жыныстық қатынас. «Мен өлгім келеді» деген сияқты қосымша тәуекел.
Кенеттен тыныштық сезімі.
Күшті депрессиядан кейін кенеттен тыныштық немесе қуаныш сезімі адамның шешім қабылдағанын білдіруі мүмкін.
«Позитивті даму» мемлекеттік мекемесінің «Қарағанды облысының денсаулық сақтау басқармасы» мемлекеттік мекемесінің тапсырысымен «Суицидтің алдын алу» жобасы жүзеге асырылуда. Жобаның мақсаты: жасөспірімдермен жұмыс жасау үшін мамандардың біліктілігін арттыру және Қарағанды облысындағы жастардың психологиялық сау тұлғасын қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау