АҚШ-тың Мичиган штаты университетінде «Болашақ» бағдарламасымен оқып келген журналист Жолдас Өрісбайға осы тақырып бойынша сұрақтар қойдық.
Сәйкесінше, үкімет пен медиа құралдар тарататын ақпаратты да қабылдамайды. Билік пен медиа институттарына сенім төмендеген сайын, балама ақпарат ресурстарына жүгіну көбейе түседі. Мысалы, Оксфордтағы Рейтер институтының (Digital News Report 2021) зерттеуінше, америкалықтардың медиа институтқа деген сенімі тарихи минимумға жеткен. Халықтың небәрі 29 пайызы медиаға сенетінін білдірген. Дәстүрлі медиа институтына сенбейтін америкалықтардың 56 пайызы «журналистер әдейі халықты алдау үшін фейк ақпарат таратады» деп сенсе, 58 пайызы медиа ресурстардың саяси идея арқалайтынына сенетінін білдірген.
Зерттеуге кіріктірілген 46 елдің ішінде АҚШ орын алыпты. АҚШ-та дәстүрлі медиаға сенімсіздіктен фейк ақпараттар дәуірі жүріп тұр. Онымен күресу үшін үкімет деңгейінде де, медиа институттар тарапынан да түрлі тәсілдер жасалып жатыр. Мысалы, 2016 жылдан бері АҚШ үкіметі Facebook, Twitter және Google (Youtube) сынды алып компаниялардан өз платформаларында таралатын фейк ақпараттарға қатысты белсенді күрес жүргізуді талап етіп келеді. Осы IT-компаниялар дезинформация бойынша дербес сарапшы компанияларды іске тартып, фейк дерегі бар болуы мүмкін контентті алып тастауды немесе арнайы белгімен көрсетіп қоюды дұрыс деп шешті. Бірақ The New York Times газетінің зерттеуінше, мұндай тәсілдер аса оң нәтижесін беріп жатқан жоқ. Америкалық мейнстрим медиа мен ғылыми институттар жалған ақпаратпен күресуді жан-жақты дамытуға тырысып келеді.
Мысалы, медиа нарықта FactCheck.org, PolitiFact (Tampa Bay Times), Snopes, Fact Checker (The Washington Post), Lead Stories, PunditFact (Poynter Institute) сынды фактчек ресурстар бар. Ал ғылыми институттар халықтың медиаға деген сенімін арттыруға және медиа сауатын жоғарылатуға арналған жобалармен айналысады. Мысалы, Bot Sentinel дейтін уеб-ресурс Туиттердегі жалған аккаунттарды анықтайтын тегін ресурс болса, Botometer Туиттердегі аккаунттардың контентін анализ жасау арқылы оның шын немесе бот екенін анықтайды. Сондай-ақ, америкалық нарықта медиа сауаттылықты оқытатын Checkology, CrashCourse Media, CrossCheck, Digital Polarization Initiative дейтін жобалар бар.
Дайындаған Б.МҰРАТҚЫЗЫ
