ЖАЛҒАН АҚПАРАТТЫ КІМДЕР ТАРАТАДЫ?
Жалған ақпаратты кім, қандай мақсатта таратады деген сауал туындайды. Психолог Гүлжан Досболқызы жалған ақпарат тарататындардың алдында қандай да бір мақсаты болатынын айтады.
«Жалған ақпарат тарату, өтірік айту – манипуляция жасаудың бір түрі. «Адамдар неге мұндай қадамға барады?» деген сауалға нақты осы жауап беру қиын. Өтірік сөйлеп, сондай ақпарат тарататындарды нақты бір типке жатқызып, психотик немесе шизофрениктер ғана солай істейді деп айта алмаймыз. Себебі әр адамның ішіндегі мақсат, оған итермелеген себеп әртүрлі болуы мүмкін», – дейді психолог.
Психологтың айтуынша, бала кездегі соққылар да адамның есейе келе өтірікті көп айтуына әсер ете алады. Ол үйдегі тәрбиеге, құндылықтарға, отбасындағы психологиялық, эмоционалдық жағдайға байланысты. Егер бұл әдет бала кезде іртегасын қаласа, одан арылу да қиын көрінеді.
Кейбір адамдар өзіне назар аударту үшін, өзін ерекше қылып көрсету үшін, өзінің шындығына сендіру үшін де мұндай қадамға барады екен. Мысалы, былтыр әлеуметтік желілерде суда жүзу коронавирустан емдейтіні туралы ақпарат тарады. Фактчекерлер зерттей келе оны жүзуді үйрететін жаттықтырушы таратқанын анықтаған. Сонымен қатар пандемия басталған кезде «суға кеткен тал қармайдының» кебін киген көпшілік коронавирусқа ем болады деген кез келген нәрсені сатып алуға дайын болды. Соның арқасында қойдың майы, лимон, зімбірдің саудасын жүргізгендер болды.
Жалған ақпарат құрастырушылардың негізі тәсілі – «әкімшіліктегі танысым айтты», «полициядағы ағам айтты», «көршім көзімен көріпті» деген тіркестер. Жалпы психологтардың айтуынша, адамдар жақындарынан, таныстарынан келген ақпаратқа қатты сенеді. Сол себепті де әлеуметтік желідегі тусықандар чатында осындай ақпараттар көп таралады. Сонымен қатар мұндай жалған хабарлардың таралуына адамдардың жалқаулығы да себеп болып отыр. Өйткені көп адам ақпараттың күдікті екенін біліп тұрса да, арнайы сервистерді ашып, оның рас-өтірігін тексеруге ерінеді.
