Буллинг — суицидтік әрекет себептерінің бірі. Буллинг балалар мен жасөспірімдер арасында суицидтік мінез-құлықтың дамуына ықпал ететін маңызды себептердің бірі болып табылады.
Жүйелі түрде қудалау, қорқыту, физикалық немесе ауызша қорлауды қамтитын қорқыту үмітсіздік пен суицидке әкелетін ауыр психологиялық және эмоционалдық салдарға әкелуі мүмкін. Буллинг құрбандары депрессия мен суицидтік ойларды дамыту қаупін арттыратын дәрменсіздік, иеліктен шығару, өзін-өзі төмен бағалау және әлеуметтік оқшаулану сезімін сезінуі мүмкін.
Мамандардың пікірнше, қорқытушы балалар мен жасөспірімдер ұзақ уақыт бойы психологиялық күйзелістен, алаңдаушылықтан және құрбылары мен ересектердің қолдауының болмауынан зардап шегуі мүмкін. Олар өздерін қабылданбаған және жеткіліксіз сезінуі мүмкін, сондай-ақ ұят пен қорқыныш сезінуі мүмкін. Кейбір жағдайларда қорқытуды бастан өткерген балалар мен жасөспірімдерде өзін-өзі өлтіру туралы ойлар бұзақыны азаптаудан және кек алудан аулақ болуы мүмкін. Дегенмен, қорқытудың күрделі көп факторлы құбылыс екенін және қорқыту құрбандарының барлығы суицидке бармайтынын атап өткен жөн. Отбасының, достарының және мектептің қолдауына ие болу, сондай-ақ психологиялық қолдауға қол жеткізу және қорқытудың алдын алу және әрекет ету үшін тиімді шаралар сияқты факторлар суицидтік мінез-құлықтың даму қаупін айтарлықтай төмендетеді.
Жалпы, буллинг балалар мен жасөспірімдер арасындағы суицидтің негізгі себебі болып табылады. Психологиялық күйзеліс, мазасыздық және әлеуметтік оқшаулану сияқты қорқыту құрбандарының әсерлері олардың психикалық денсаулығына әсер етіп, депрессия мен суицидтік мінез-құлықтың даму қаупін арттыруы мүмкін. Сондықтан білім беру ұйымдарында және жалпы қоғамда қорқытумен белсенді күресіп, зардап шеккендерге қолдау көрсетіп, қорқыту жағдайларына тиімді алдын алу және араласу шараларымен ден қою қажет.
Қазақстанда балалардың қауіпсіздігі мен әл-ауқатын қамтамасыз ету үшін зорлық-зомбылыққа қарсы және олардың өмірін қорғау бойынша бірқатар шаралар қабылдануда. Сол шаралардың бірі Қазақстанда «Балаларды денсаулығы мен дамуына зиян келтіретін ақпараттан қорғау туралы» Заң қабылданған. Заң балалармен жұмыс істейтін ұйымдар мен мекемелерді ақпараттан, соның ішінде қорлау мен зорлық-зомбылыққа әкеп соқтыруы мүмкін ақпараттан құқықтарын қорғау шараларын қабылдауға міндеттейді.
Сондай ақ, Қазақстанда мектептердегі қорқыту мен зорлық-зомбылықпен күресу үшін профилактикалық бағдарламалар жүзеге асырылуда. Бұл бағдарламалар оқушыларды, тәрбиешілерді және ата-аналарды қорлаудың себептері мен салдары туралы оқытуды, тұлғааралық қарым-қатынас дағдыларын және сыйластық қатынасты дамытуды қамтиды.
Жәгне де қауіпсіз мектеп ортасын құру шаралары қолға алынған. Маңызды қадам балалар өздерін қорғалған және қауіпсіз сезінетін қауіпсіз және қолдау көрсететін мектеп ортасын құру болып табылады. Мектептер зорлық-зомбылық пен зорлық-зомбылыққа төзбейтін және білім беру процесінің барлық қатысушылары балалардың әл-ауқаты туралы қамқорлық жасайтын оң мектеп мәдениетін қалыптастыру үшін жұмыс істейді.
Және Қазақстан буллинг мен зорлық-зомбылық құрбандарына қолдау көрсетеді. Мектеп психологтары, әлеуметтік қызметкерлер және басқа мамандар зардап шеккендерге және олардың отбасыларына кеңес беру, психологиялық қолдау көрсету және мәселелерді шешуге көмектесу.
Қазақстан буллинг пн зорлық-зомбылыққа қарсы күресте ЮНИСЕФ сияқты ұйымдармен және халықаралық серіктестермен белсенді түрде ынтымақтасады. Бұл ынтымақтастық тәжірибе алмасуды, бағдарламаларды әзірлеуді және мамандарды даярлауды қамтиды.
Қазақстанда педагогтар зорлық-зомбылық пен зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша арнайы оқытылады. Олар қорқыту оқиғаларын тану, оларға тиімді әрекет ету және қауіпсіз сынып пен мектеп ортасын құру дағдыларын үйренеді.
Қазақстан балалар мен жасөспірімдердің онлайн қауіпсіздігіне де назар аударады. Кибербуллинг және Интернетті қауіпсіз пайдалану туралы ақпараттық науқандар мен хабардар ету бағдарламалары жүргізілуде.
Жалпы, Қазақстанда адамдардың өмірін қорғау және балалардың қауіпсіздігін сақтау үшін қорқыту мен зорлық-зомбылықпен күресу бойынша кең ауқымды шаралар қабылдануда. Заңнама, алдын алу бағдарламалары, қауіпсіз мектеп ортасын құру, зардап шеккендерге қолдау көрсету, ұйымдармен ынтымақтастық және мұғалімдерді оқыту осы шаралардың маңызды құрамдас бөліктері болып табылады.
«Буллингке қарсы жобаны айта кеткен жөн. Бұл қорлауды көрген балалардың ата-аналарына жүгінетін қауымдастық. Кім бұл жағдайдан шығудың жолын қалай табуға болатынын, өз баласының қауіпсіз білім беру ортасына құқықтарын қорғау үшін құқықтық салада қалай дұрыс әрекет ету керектігін түсінгісі келеді. Арнайы кеңесшілер осындай істермен айналысады, орталықтарға Қазақстанның түкпір-түкпірінен хабарласады. Бұл көбіне онлайн механизм, консультанттармен бірге ұлғайып, шығудың жолын табуға тырысамыз, әрбір нақты жағдайда ұсыныстар береміз, өйткені жағдайлар өте әртүрлі және олардың әрқайсысында нюанстар бар. Олар баланың жасына, мектепке байланысты. Сіз дәл не болып жатқанын, бұл буллингтің қандай түрі екенін түсінуіңіз керек — бұл құрдастардан немесе үлкенірек балалардан немесе мұғалімнен де болуы мүмкін. Біз барлық нюанстарды талдаймыз және ең жақсы әрекет бағытын таңдауға тырысамыз, содан кейін мүмкіндігінше отбасымен олардың келесі қадамдарында бірге жүреміз», — деп бөліседі психолог Досжан Сайлаубек.
Буллингпен күресу үшін тегін білім беру курсы да құрылған. Бұл баланың қорқытатын болса не істеу керектігін немесе баланың өзі үшін не істеу керектігін түсінуге көмектеседі.
«Буллингпен жұмыс істеуге келетін болсақ, біз әртүрлі жағдайлардың ерекшеліктерін қарастыратын, әркімнің үлесін қосатын толық тегін білім беру курсын әзірледік. Ата-ана не істей алады, мұғалімдер не істей алады, балалардың өздері, мектеп психологтары, мектеп әкімшілігі және т.б. Оны бір сөйлеммен айта алмайсың. Бұл үлкен бір тұтас тақырып, үлкен ұзақ әңгіме, буллингпен қалай күресу керек, оны жою үшін қандай стратегияларды қолдану керек, соның салдарынан суицид болмайтындар шешімдерді қалай қабылдау керек деген сияқты. Мұны барлығына білу пайдалы, өйткені ешкім сақтандырылмаған, бұл кез келген оқу орнында болуы мүмкін, ол мектеп немесе колледж, институт, тіпті балабақша болсын. Буллингті болдырмау үшін бұл құбылыстың динамикасын, себептері мен механизмдерін түсіну маңызды», — деп қорытындылайды психолог.
