Фейктердің таралуының негізгі көзі – әлеуметтік желілер. Олар адамдарды бір-бірімен араласуға шақыратындай етіп жасалған. Пайдаланушылар өздері көрген ақпарат дұрыс емес болуы мүмкін деп күдіктенсе де, оны басқалармен бөлісу ниеті жиі жеңіп шығады. Мысалы, олар «ең болмағанда» репост жасай салайын деп ойлайды. Әлеуметтік желілерде репост жасау — бұл өнімділік, деп жазады stan.kz сайтына сілтеме жасаған 4tagan.kz ақпараттық агенттігі.
“Ақпаратты қайта-қайта оқу тіпті ол жалған болса да, оның шынайылығын арттыруы мүмкін. Иллюзиялық шындықтың әсері адамдардың бірнеше рет кездескен ақпаратқа сену және бөлісу ықтималдығы жоғары екенін көрсетеді, бұл жалған жаңалықтарды қайталау арқылы таратуға ықпал етеді”, – деп қосты маман.
Фейк ақпарат әрқашан қандай да бір шындыққа негізделеді. Адамдар жаңа ақпаратпен бетпе-бет келгенде, олардың дүниетанымы мен құндылықтар жүйесіне қаншалықты сәйкес келетініне байланысты асығыс шешім қабылдайды. Мысалы, егер адам әлеуметтік желілердегі жеке деректерімен кез келген нәрсені жасауға болады деп ойласа, Instagram оны телефон арқылы бақылап отыр дегенге де оңай илана салады. Жалған ақпаратпен күресу үшін тек фактчекинг жасау жеткіліксіз. Бұл жалған жаңалықтың неліктен қисынсыз екенін көрсететін логикалық сюжеті бар балама оқиғаны ұсынуды қажет етеді.
Психолог өз кезегінде дүниетанымына сәйкес келетін жалған жаңалықтармен бетпе-бет келгенде адамдар оны оңай қабылдайтынны айтады. Ол сондай-ақ жалған жаңалықтардың танымал түрлерін атап өтті.
Ақпараттың үздіксіз келуі. Әр секунд сайын назар аударатын жаңа пост, хабарлама немесе жаңалықтар пайда болып отырады. Сондықтан көптеген адамдар әлеуметтік желілерде көргендері туралы ойлауға көп уақыт жұмсамайды.
Адамның миы ұзақ ойланудың орнына қарапайым затты тез қабылдайды. Олар интернеттен көргенін сыни талдауға салмай, керісінше соған сенуге бейім. Егер жалған хабарлама ашу немесе үрей сияқты эмоцияға әсер етсе, ол автоматты түрде “шындыққа” айналады.
