Жалған ақпарат жарға жығады. Заңдық нормалар қабылданғанымен, ғаламтор кеңістігіндегі фейк жаңалықтарға тосқауыл қою мүмкін болмай тұр. Жалған ақпарат арқылы халық санасын манипуляциялап, көздеген мақсатына жетуді көксейтін әртүрлі мүдделі топтар да көп. Жалған ақпараттың мемлекет, қоғам үшін қандай зияны бар? Ақпараттың шын жалғандығын қалай ажыратуға болады? Бұл жөнінде арнайы маманнан сұрап көрдік.
– Жансерік Тілеухан, жалған ақпарат дегеніміз не? Ол қандай мақсатпен шығарылады, кімдер таратады?
– Жалған ақпарат дегеніміз – шындыққа сәйкес келмейтін ақпарат. Мұның көріністері байқаусызда кеткен қателіктер мен белгілі бір статистикалық олқылықтардан бастап, психологиялық манипуляцияға дейін жалғасады. Жалған ақпаратпен қатар соңғы 4-5 жылда фейк ақпарат деген дүние де кең таралып үлгерді. Рас ақпараттан әдейі немесе байқаусызда бұрмаланып жазылатын жалған ақпаратты сіз байқамай қалуыңыз да мүмкін, ал фейк ақпарат эмоцияға толы болып келеді және бұл көбіне ойдан шығарылады. Жалған ақпараттан гөрі фейк ақпарат қандай да бір мақсатты көздеп құрастырылады. Әртүрлі саяси науқандарға, саяси оқиғаларға немесе текетірестер орын алғанда қоғамның назарын басқа арнаға бұру үшін осындай «жаңалықтардың» шеті шығып қалатынын көріп жүрміз.
Өтірік ақпаратты таратушы көздер – шындығына келген кезде, көбіне сіз бен бізбіз. Мүдделі топтар құрастырған «өтірікті» соған сенетін адамдар, қарапайым халық әлеуметтік желілер арқылы, әсіресе ватсаппен әп-сәтте таратып үлгереді.
– Жалған ақпараттың қоғамдық санаға ықпалы қандай?
– Жалған ақпараттың әлеуметтік ілгерілеуге ықпалы өте кереғар. Қоғамдық сананың дамуына зияны орасан. Яғни, мұндай ақпарат түрлері адамдардың санасын, біріншіден, улайды, екіншіден, адастырады. Жалпы, кез келген жаңалық, ой аясында пікірталасқа түсіп, тақырыпты, мәселені әбден зерттеп, талқылап барып, бір тоқтамға келген жөн. Ал дискуссияға түспей, зерделемей, жалған ақпаратқа иланған кезде, адамның ақыл-ойы басқарылатын болып қалады. Критикалық ойлау, медиасауат секілді түсініктерді ысырып қойып, шындыққа жанаспайтын, жоқ нәрсенің шырмауында кетеді. Бұл материалдық, моральдық шығынға ғана емес, рухани соқырлыққа да алып баруы ғажап емес.
Сұхбаттасқан
М.РАЙЫМБЕКОВА
