Жалпыға ортақ мәселе

Міне бүгінде осы сынды ел ішінде қандайда бір қайшылық тудыратын не соңы үлкен дүрбелеңге алып келетін рас-өтірігі айқындалмаған ақпарат көп. Бұл ‒ жалпыға ортақ мәселе.

– Мен ең әуелі оның оқырманға әсерін, одан не алатынын ойлаймын. Ақпараттың ұлттың, мемлекеттің мүддесіне сәйкес келуіне баса назар аудару қажет. Кейбір әріптесіміз кейде байқамай, кейде әдейі өзге бір мемлекеттің саясатының сойылын соғып шыға келеді. Бұл әсіресе орыстілді басылымдарға тән көрініс. Кейде осындай ақпараттардың соңында кетіп қалатынымыз бар.  Осыдан сақ болғанымыз жөн.

Кезінде мынадай бір жайт болған. Бір кісі «Арал қоғамдық қорына» 100 мың рубль аударғанын айтып, дүниеге жар салған. Сол уақыттағы
басылымдар бұл әңгімені жарыса жазады. Мұны тек «Ленин жолы» газеті ғана баспады. Сол кездегі газет редакторы Нұрділдә Уәлиев анықталмаған ақпаратты жариялаудан бас тартып, зерттеп келгенде әлгі ақпарат жалған болып шыққан. Міне солай.

Жалпы жалған ақпаратқа тосқауыл қою үшін fact checking деген бар. Баспа өнімдері мен басылымдардағы мәліметтің анық-қанығын тексеретін бұл сала өкілдері қазір үлкен сұранысқа ие. Мысалы, Ресейде бұл сала жақсы дамыған. Сондағы беделді баспалар мен басылымдар мәтіндерін тексертіп алатын белгілі фактчекерлердің бірі Сырлыбай Айбосынов ‒ біздің жерлесіміз. Аралдың тумасы.

Фактчекинг соңғы жыдары Қазақстанға да жетті. Менің ойымша, бізге осы саланы дамыту керек. Әр саланың белді мамандарын осыған тартып, ақыл-кеңестеріне құлақ түргеніміз жөн.

Кейде рас-өтірігі айқындалмаған ақпаратқа бақылаудың әлсіздігін айтамыз.Бұл жерде көп мәселе әлеуметтік желілер мен сайттарға байланысты болып отыр. Жылт еткен дүниені жылдам жариялаймын деп жаныққандар ақпаратты тексерместен жұртқа ұсына қояды. Оны тағы бір сайт іліп алып кетеді. Осылайша жалған мәлімет жарты сағатта жер әлемді шарлап шығады. Қазіргі бас ауыртар мәселенің бірі осы болып отыр. Мұның алдын қалай аламыз дегенді ойлап отырғандар аз емес. Бірақ жалғандықтың жалауын көтергендер әлі де жеңілмей келе жатыр.

А.БІТІМБАЙ