Жалпы, қоғамдық сана мен саяси сананы ажырата білген жөн:
— Қоғамдық сана — қоғамның өзін көрсететін белгілі бір дәуірге тән ұжымдық елес-ойлар жиынтығы. Оны жеке бас санасына қарсы қояды. Бұл арада қоғамдық сананың жеке бас санасы қасиеттеріне тіреуге болмайтын жүйелік қасиеттері бар. Қоғамдық сананың алты тұрпаты даралынып көрсетіледі: мораль, ғылым, өнер, идеология, дін және құқық.
— Саяси сана — бұл адамдардың, топтардың, ұлттардың саяси саланы түйсінетін білімдерінің, бағамдарының, көңіл күйінің және сезімдерінің жүйесі. Ол саяси теориялардың, идеялардың, елес-ойлардың, көзқарастардың, иланымшылықтың және наным-сенімдердің жүйесі болып табылады.
Бұқаралық сананы әдеттегі жағдайда бұқаралық ақпарат құралдары түзіп қалыптастырады. БАҚ жүріс-тұрыстың, қоршаған әлемді танып-түсінудің, білімнің, өмір салтының моделдерін таратады. Егер бұқаралық санаға ықпал ететін болмағанда (ең қорқыныштысы да осы) бұның бәрін белгілі бір дәрежеде қалыпты үдеріс деуге болар еді.
Бұқаралық сананы билеп-төстеу (манипуляциялау) әдістері
Стандартты сананы билеп-төстеу әдістеріне кіріспей тұрып, лингвист және филосов Ноам Хомский қандай әдістерді ең тегеурінді деп есептейтінін қарап шығайық:
Зейінді басқа арнаға бұрып жіберу
Егер елде және қоғамда маңызды және қатерлі проблемалар көп болса, ақпараттық кеңістік маңызы шамалы проблемаларға толтырылады. Бұл әдісдің мәні қоғамды қажетсіз нәрселерге назар салғызып қою ғана емес, сондай-ақ адамның ойлануына уақыт қалдырмай тастау.
Проблемаларды қолдан жасап, сосын оларды бір жақты қылу жолдарын ұсыну
Бұл әдісті «Проблема-реакция-шешім» амалы деп те атайды. Ол үшін халық ішінде міндетті түрде эмоционалдық реакция тудыратын әлдебір проблеманы түзу керек. Енді азаматтар өздері үкіметтен қажетті шараларды қолдануды талап ете бастайды.
