Фактілерді табу – жалған ақпаратқа қарсы тұрудың құралы. Алайда нақты фактіге қол жеткізу қиын. Өйткені олар негізінен ғаламтор арқылы таратылады және ол жерден дереккөзді табу кейде мүмкін болмайды. Бүгінгі таңда көптеген әлеуметтік желілер мен ақпараттық сайттарда таралып жатқан жалған жаңалықтардың аудиториясы екі түрге бөлінеді. Кейбіреулер көңіл көтеретін, сенсациялық сипаттағы ақпараттарға мән бермесе, басқалары жазылғанның бәріне сенеді, тіпті барлық ақпаратты өз тарапынан таратады. Өкінішке қарай, оны тоқтату мүмкін емес. Осылайша жұртшылық мәліметтің шын-өтірігін ажырата алмайтын жағдайларды бастан кешуде. Әсіресе апатты және төтенше жағдайлар кезінде.
Сондай ел басына қатер төнген сын сағаттарда кей адамдар ақпараттың анық-қанығына көз жеткізбестен, онсыз да үрей үстінде отырған халыққа мессенджерлер арқылы жалған ақпараттарды таратып, дүрбелең туғызады. Пандемия уақытында тараған түрлі фейк ақпараттарды айтпағанда, Қордайдағы қайғылы жағдай, Қаңтар қасіреті, Байзақтағы жойқын жарылыс кездерінде осындай мәліметтердің қайсысы шын, қайсысы өтірік екенін ажырата алмай отырған қарапайым халықтың әуре-сарсаңға түскені рас.
Облыстық полиция департаментінің баспасөз хатшысы Гүлсара Мұхтарқұлованың айтуынша, Қазақстанның заңнамасына сәйкес, фейк ақпарат таратқандар әкімшілік немесе қылмыстық жауапкершілікке тартылып, жазаланады. – Кез келген ақпаратты оқып, ой елегінен өткізетін адамдардың көбі мәліметтің рас-өтірігін ажырата алмай жататыны жасырын емес. Әсіресе апатты және төтенше жағдайлар уағында, саяси оқиғалар кезінде әлеуметтік желілер мен мессенджерлерде жалған хабарламалар лезде көптеп тарайды. Яғни арандатушылар «бүйірден ұрар» сәтті күтіп, дайын отыратын секілді… Сонымен, жалған ақпар таратушылар қандай жазаға кесілетінін анықтап көрсек. Елімізде жалған ақпарат таратқаны үшін 20 АЕК сомасындағы айыппұл төлеуден бастап, 7 жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделген. Жалған ақпарат тарату 2015 жылы жаңа Қылмыстық кодекс қабылданғаннан кейін қылмыс түрінде (274-бапқа сәйкес) қарастырыла бастады. Бірақ жалған ақпарат таратуға қатысты жауапкершілік тек 274-баппен шектелмейді. Қылмыстық кодекстің бірнеше бабы бойынша жазаланады.
Ә.Оралбекова, студент
