Алаяқтар ықтимал құрбандарына өздерін қауіпсіздік департаментінің немесе түрлі банктердің, микроқаржы ұйымдарының call-орталығының қызметкерлері ретінде таныстырып, оның атына алаяқтық кредит рәсімделген деп қоңырау шалады. Телефон арқылы олар күмәнді төлем немесе аударым туралы хабарлайды және азаматтардың карталарынан ақша ұрлау үшін деректерді алуға тырысады.
Елімізде соңғы кезде осы тектес оқиғалар жиілеп кетті, салдарынан қарапайым халық зардап шегіп, әп-сәтте жалған алаяқтардың құрбанына айналып шыға келуде.
Тұрғындарды алаяқтық әрекеттерден сақтау мақсатында бүгін, бүгінгі құқықтық мемлекет құрамыз деген заманда әрбір адам өз құқықтарын жете біліп, жалпы заң білімі саласынан мағұлмат алғаны дұрыс. Заңды аттамай, тура жолмен жүріп, еліне адал қызмет еткен азамат қана мұратына жетеді.
Бүгінгі таңда қоғамның алдында тұрған басты міндеттердің бірі — балалар мен жасөспірімдер арасындағы құқықбұзушылықтың алдын алу, әлімжеттіктің алдын алу, зорлық-зомбылықтың алдын алу, кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың өсуіне жол бермеу.
Алаяқтық – қоғамның ең қауіпті қылмыстық әрекеттерінің бірі. Қазіргі уақытта алаяқтық мәселесі тек құқық қорғау органдарының ғана емес, бүкіл қоғамның назарында. Әсіресе, цифрлық технологиялар мен интернет кең таралған заманда алаяқтар өз амалдарын жаңартып, адамды алдау әдістерін әртүрлі жолдармен жүргізуде. Сондықтан, алаяқтардың арбауына түспеу үшін әр адам өз құқықтарын біліп, сақтық шараларын ұстануы қажет.
Алаяқтардың арбауына түспеу: Қалай сақтану керек?
Алаяқтар адамдарды түрлі тартымды ұсыныстармен алдауға тырысады. «Жылдам табыс», «арзан тауар», «кешіктірілген төлемдер» деген сөздермен тұзаққа түсіреді. Мұндай ұсыныстардың көпшілігі алаяқтардың өтірігі екенін түсіну қажет. Егер ұсыныс тым жақсы болып көрінсе, оны мұқият тексеріп, салдарын ойлану маңызды. Сіздің жеке мәліметтеріңізді сұраса, төлем жасау үшін асықтырса – бұл күдікті белгі.
Алаяқтар жеке деректеріңізді ұрлау үшін сізді алдайды. Олар әдетте әлеуметтік желілерде немесе телефон арқылы хабарласып, банк карталарыңыздың мәліметтерін, құпия сөздеріңізді сұрайды. Әрине, мұндай өтініштерге бірден жауап беруге болмайды. Арзан ұсыныстар үшін ешқашан жеке ақпараттарыңызды айтпаған жөн. Интернет-банкинг және электрондық төлем жүйелерін пайдаланғанда, мәліметтеріңізді қорғау үшін қосымша қауіпсіздік шараларын қолданған дұрыс.
Алаяқтар кейде өздерін таныс адамдар ретінде таныстырып, көмек сұрауы мүмкін. Мұндай жағдайда күмәндану маңызды. Егер танысыңыз көмек сұраса да, алдымен оны өзіңіз тексеріңіз. Ақша немесе құнды заттар туралы әңгіме шыққан кезде сақ болыңыз.
Интернет алаяқтары да күн санап көбейіп келеді. Олар жалған веб-сайттар мен фишингтік парақшалар жасап, адамдардың құпия деректерін ұрлайды. Мұндай сайттар әдетте танымал онлайн дүкендер немесе банктердің көшірмесі болып табылады. Сондықтан, кез келген сайтқа кірмес бұрын, оның қауіпсіз екенін тексеру қажет. Шын мәнінде ресми сайттар HTTPS протоколын пайдаланады, ал алаяқтар жасаған сайттар әдетте оны қолданбайды.
Алаяқтықтан сақтанудың ең тиімді жолдарының бірі – қаржылық сауаттылықты арттыру. Қаржылық білім, әсіресе инвестициялар мен қаржылық операциялар туралы түсінік, сізді алаяқтардың арбауынан қорғайды. Егер сізге инвестиция салу немесе басқа да қаржылық ұсыныстар жасалса, оларды мұқият тексеріңіз. Бұл сіздің жеке қаржыңызды қорғауға көмектеседі.
Алаяқтардың арбауына түспеу үшін алдымен сақтықпен қарау, өз құқықтарыңызды білу және қулықтардың белгілерін тану маңызды. Қаржылық сауаттылықты арттыру, жеке деректерді қорғау және күмәнді ұсыныстардан бас тарту сіздің қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді. Ең бастысы – ішкі сезіміңізге құлақ асып, әрқашан сақ болу. Тек осылайша сіз өзіңізді алаяқтардан қорғап, қаржылық шығыннан сақтанасыз.
