Бұрынғы өсек аяң сөзі қазіргі замауи тілмен айтқанда, «хайп», «фейк», «дизинформация» сөздерімен ауысты.
Қалай десек те, бәрінің де бір мағынасы – жалған ақпарат тарату болып саналады.
Қазіргі жалған ақпараттардың көбісі лайк жинау мақсатында да жасалынып жатады. Cоның салдарынан халық арасынд дау туып, бір тұлғаны бірі ақтап, бірі тіпті ит терісін басына қаптап жатады. Жалған ақпараттың көбеюіне қатысты әйгілі Илон Маск та күйініп, жаңадан АІ жасап шығаруды қолға алды. Ол жаңа бастама үшін 10 мың NVІDIA видеокартасын сатып алған екен. Fox News телеарнасына берген сұхбатында Илон Маск «TruthGPT» деп аталатын АІ жасап, жалған ақпарат пен фейк жаңалықтармен күресуді бастайтынын айтты. Яғни, оның айтуынша, АІ ақпараттарды талдап, шынайы фактілерді ғана сүзіп алып, халыққа тарайтындай жағдай жасады. Және осы арқылы халық әлемде болып жатқан жаңалықтардың тек шынайысын ғана оқып, таныса алады. Бұл жоба біткен соң, кейінірек ғалымдар мен бағдарламашыларға да осы жобамен жұмыс істеуге мүмкіндік беретінін айтады. Бұл туралы zhasalash.kz-ке сілтеме жасаған 4tagan.kz жазады.
Халық көбіне әлеуметтік желілерде отыратындықтан, қазір әлеуметтік желілердің фейк ақпараттармен күресе алатындай жағдайға да жетті. Мәселен, фейсбук әлеуметтік желісінде фактчекинг бағдарламасы іске қосылған. Онда алдымен көп таратылған посттар тексеріліп, вирустық ақпараттар таралған жағдайда фейк ақпаратты тарату тоқтатылып, өшіріледі де, таратушыға ескерту хаты жіберіледі. Бұндай жалған ақпаратты анықтаушы бағдарламалар инстаграмм, watsapp, twitter, telegram әлеуметтік желілерінде де орналастырылған.
Ал өзіміздің елімізде жалған ақпарат таратумен қалай жүргізіледі дегенге келсек, енді Қазақстанда бұдан былай жалған ақпарат таратушы блогерлер жауапқа тартылып, жарнама жасағаны үшін салық төлейді. Бұл туралы мәжілісте «Онлайн-платформалар мен онлайн жарнама туралы» заң жобасы мақұлданған болатын. Сондықтан да желі қолданушыларының оқырман санына қарай жауапкершілігі де артады. Әрі жасаған жарнамасында оны айғақтайтын арнайы таңба қоюы қажет.
Бұған қатысты Айдос Сарым: «Қарапайым өмірде сіз де, мен де тұтынушымыз. Бірақ мен қызметтер мен тауарды жарнамалап, қаржылық қарым-қатынасқа түсетін болсам, мен инфлюенсер атанамын. Ал қалған уақытта аталмаймын”, – деген еді.
Заңгер Елнұра Дүйсенова: «Қоғамға зияны тиетін, әрі қауіп төндіретін жалған ақпарат таратылған жағдайда оған 1 мың АЕК-ке дейінгі мөлшерде айыппұл салынады неболмаса сол мөлшерде түзеу жұмыстарына, не бір жылға дейінгі бас бостандығынан айырылу жазасы қарастырылған. Одан бөлек, қызмет бабын пайдалана отырып не бұқаралық ақпарат құралдары мен ақпараттық-коммуникациялық желілерді пайдалану арқылы жасалған әрекет үшін 5 мың айлық көрсеткішке дейінгі мөлшерде айыппұл төлеуге, не болмаса сол мөлшерде түзеу жұмыстарына, екі жылдан бес жылға дейінгі мерзімде бас бостандығынан шектеу жазасы көрсетілген. Ал егер жеке бір азаматқа, ұйымға, мемлекетке зиян келтірер жалған ақпарат таратса, 7 мың АЕК көлемінде айыппұл салынады немесе жеті жылға бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған» дейді.
Міне, сондықтан да, қазіргі ақпарат заманында тек шынайы ақпараттар ғана таратып, тек ресми ақпаратқа сенгеніміз жөн.
Фото — elordainfo.kz.
