«ТӘРБИЕЛІ ЖАСТАР – ҚАУІПСІЗ ҚОҒАМ»

Шараның басты мақсаты — бүгінгі жастардың тәрбиесі, отбасындағы және қоғамдағы орны, буллинг, суицид сезімдерінің алдын алу, қаржылық пирамида мен интернет -алаяқтардан сақтану, жастардың жолда жүру қауіпсіздігі мен қылмыс жасауының алдын алу шараларын талқылау, қарастыру болды.

Елімізде балаларға жасалған қылмыс та, кәмелет жасқа толмағандар арасында суицид кеселі де азаймай тұр.

Әлемде жыл сайын 2800-ге жуық жасөспірім осы кеселден қайтыс болады. Ғаламдық картаға үңілсек, балалардың өз өміріне балта шабуы Оңтүстік Корея, Ресей, Оңтүстік Африка сынды елдерде жиі кездеседі.

Өрімдей балалардың өмірден күдер үзуіне психологтер ата-ана қамқор­лы­ғының жетіспеуі, депрессия, мек­тептегі әлімжеттік пен кемсіту түрткі болады дейді. Өйткені кәмелетке толмаған оқу­шылардың көпшілігі жәбір­леуге ұшы­райтын көрінеді.

– Жалпы, балалардың өз-өзіне қол жұмсауының 80 пайызында себебін анықтау мүмкін емес. Мектеп тұрмақ, үйде де отырып өзіне қол салған жет­кін­шектер бар. Әсіресе мектеп оқушы­ларында көбіне қорытынды тоқсан со­ңын­да, өзінің мақсат еткен балын жинай алмай қалған кезде эмоционалдық тұ­рақ­сыздыққа ұрынады, – дейді психолог маман.

Қазір жәбірлеудің жалғасы ретінде бул­­лингтің де қаупі жоғары. Яғни жас­­өспірімдердің жеке басына байланыс­ты кемсітетін іс-әрекеттерді әлеу­мет­тік желілер арқылы көпшілікке тарату үлкен қатерге айналып барады.

– Негізі суицидтен құтқарудың жал­ғыз жолы – әңгімелесу. Бірақ бала пси­хо­логиялық тұрғыдан интроверт болса, яғни жалғыздықты жаны сүйсе, онда іс-әрекетінен байқай аласыз. Мысалы, оқшаулану, ашушаңдық, тәбеттің төмендеуі, ылғи бір ойдан шыға алмай отыруы, мазасыздық, ұйқының бұзылуы. Балаңыздың мінезінен осыған ұқсас белгілер байқасаңыз әңгімеге тартуға тырысыңыз. «Балам, сені біреу келемеждеп не болмаса бөлектеп жүр ме?» деген сынды сұрақтар қояр алдында өз тәжірибеңізде, өміріңізде сондай жағдай болғанын және қалай шыққаныңызды дастарқан үстінде әңгіме ретінде айта отырыңыз. Содан кейін сұрақ қойсаңыз, балаңыз ішіндегі ойын айта алатын, сенетін орта екенін сезгенде ашыла бас­тайды, – дейді психолог маман.

Сондай-ақ буллинг жасайтын ба­ланың да психологиясы алаңдатарлық дүние. Өйткені отбасында қатыгездікті көрген жасөспірім, өзінде болған нәрсені өзгелерге көрсетуге бейім келеді екен. Осы­лайша, масаттанатын көрінеді. Мұн­дай жағдайда жеткіншектермен сөйлесудің де өз әдісі бар.

– Мәселенің түпкі мақсатын білу үшін «Неліктен мұндай қадамға бар­дың?» деген сауалдан емес, «Үйде неше ағайындысың? Сен отбасында нешін­ші баласың? Отбасында қандай да бір дәстүрлерің бар ма?» деген секілді сұрақтарды қою арқылы проблеманың өзегін ашуға болады, – дейді психолог маман.

Мамандар жалпы кәмелетке тол­маған жеткіншектердің өлімді ойлауы шарасыздықтан іштей булығуы әреке­тімен түсіндіреді. Яғни айналасындағы жақын адамдарынан көмек болмағаны. Тіпті мұндай жағдайдың өзінде де олар бір мессендж қалдырып сөйлейді екен. Тек соны дер кезінде бағдарлай алу қажет. Осылайша, жамандықтың алдын алуға болады.

Балалар суициді – қазіргі қоғамның өзекті мәселесі. Мұның алдын алу мақсатында күні бүгінге дейін мемлекет тарапынан да біраз іс-шаралар қолға алынды. Соның бірі – Республикалық психиатрия, психотерапия және наркология ғылыми-практикалық орталығының ДДҰ халықаралық сарапшылары мен ЮНИСЕФ балалар қорымен бірлесе елімізде кәмелет жасқа толмағандар арасында суицидтің алдын алудың көп компонентті бағдарламасы.

Жалпы, телефонға телміріп отырған баланың әлеуметпен байланысы азая­ды. Негізі қоғаммен байланыс – жет­кін­шек­терге өте қажет нәрсе. Бұрын іштегі аптығын қатарластары арасында басса, қазір соны шығара алмайды. Сондықтан балалар жігерінің жасымауы үшін қандай болмасын қолдау маңызды. Оған үйдегі ата-ана да, білім ошақтарындағы педагогтер де жауапты.

Іс — шара соңында арнайы дайындалған қауіпсіздік ережелері көрсетілген ақпараттық кітапшалар таратылды.