Сонымен қатар сауда орталықтарындағы Led экрандарда бейнероликтер жарияланып, облыс аумағында 42 билборд ілінді. Қазіргі таңда полицейлер халық көп шоғырланатын орындарда, қоғамдық көліктерде осы бағытта профилактикалық шараларды жалғастырып жатыр.
Мұндай қылмыстарды ашудың қиындығы жәбірленушілер қылмыскерлерді көзбе-көз көрмейді, тек интернет кеңістігінде сөйлеседі. Әдетте, жалған телефон нөмірі пайдаланылады немесе IP мекенжайы үнемі өзгеріп отырады. Алаяқтық жасау әдістері әртүрлі, олардың негізгілерінің үш түрге бөлуге болады.
Бірінші түрі: алаяқ қоңырау шалады, банктердің бірінің қауіпсіздік қызметкері болып көрінеді (банк менеджері, банк қызметкері), құқық қорғау органының қызметкері және әңгімелесушіге хабарлайды, онда не бар алаяқтар алған несие (несиеге өтініш береді және т.б.) немесе басқа ақпаратты қамтамасыз етуді (депозиттер бойынша пайыздық мөлшерлеме өсті және т.б.), жеке мәліметтерді, банк картасының мәліметтерін айтуды сұрайды, SMS құпия сөздері немесе ұялы телефоныңызға қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын жүктеп алуыңызды өтінеді.
Осы ақпаратты тасымалдағаннан кейін немесе құпия сөзді тасымалдау арқылы қашықтан қол жеткізу бағдарламаларын жүктеп алғаннан кейін, жәбірленушіге несиелер беріледі, карточкалық шоттардан қаражат есептен шығарылады.
Қашықтағы бағдарламалар әртүрлі, олардың бірі «Anydesk», белсендіру арқылы қылмыскер сіздің құрылғыңызға толық қол жеткізе алады. Сондықтан, ЕШҚАШАН: — SMS кодтары мен құпия сөздерді ешкімге ашпаңыз, тіпті банк қызметкерінеде; — Жеке ақпаратты және жеке деректерді үшінші тұлғалармен бөліспеңіз (карта нөмірі, көшірмелері және жеке куәлік нөмірі); — Алдын ала төлем жасамаңыз (тауарларды немесе қызметтерді алғаннан кейін төлеуге келісуге тырысыңыз).
Прокуратура банктен қандай да бір ақпарат беру туралы өтінішпен қоңырау шалсаңыз, әңгімені үзіп, банктердің ресми қысқа нөміріне өзіңіз қоңырау шалуды немесе банк бөлімшесіне хабарласуды ұсынады.
Тағы бір жағдайда қылмыскерлер кездейсоқ нөмірлерге компанияның түрлі акцияларындағы ұтыстар туралы СМС хабарламалар жіберіп, жүлдені алу үшін хабарласуды сұраған. Ал абонент қайта хабарласқанда, «К» азаматшасы сыйлықты алуға кепілдік беру үшін телефонының теңгерімін толтыруды ұсынған. Есептік жазбаны толтырғаннан кейін алаяқ абоненттің нөмірін ажыратты.
Екінші: Интернетте алаяқтар әртүрлі сенімсіз ақпаратты жариялайды, оның ішінде белгілі қазақстандық корпорациялардың акцияларын сатуы, жеңілдетілген бағамен автомобильдер немесе оларға қосалқы бөлшектер сату, сатып алынған тауарларды қолма-қол ақшаға айналдыру, брокерлік фирмалар арқылы акцияларды сатып алу және сату мүмкіндігі және т.б. Жәбірленуші оны көру арқылы параққа кіреді, байланысқа сұрау қалдырады. Осыдан кейін алаяқтар байланысқа түсіп, брокерлік қызмет арқылы кірісті арттыруды ұсынады (қор биржасында сауда жасау және т.б.). Бұл жағдайда жәбірленуші өз бетінше несие ресімдейді немесе өз жинақтарын шоттарынан алып, алаяқтарға ақша аударады.
Үшінші: әлеуметтік желілерде, интернет кеңістігінде (ОLХ, Krisha.kz, Kolesa.kz, инстаграмм, телеграмм және т.б.) тауарларды өткізу туралы жалған ақпарат орналастырылса, қызметтердің өнімділігі, ал сенімділік үшін белгілі бір интернет-дүкеннің бар екендігі туралы қиял жасалады, басқа жалған сатып алушылардың пікірлерін және олармен хат алмасуды көрсету арқылы. Бұл жағдайда жәбірленушінің өзі байланыс орнатады, өнімді немесе қызметті сатып алады, шабуылдаушыларға ақша аударады.
Содан кейін жеткізу бойынша ұзақ келіссөздер болады. Алаяқтар тауарды жеткізуге немесе ақшаны қайтаруға уәде береді, бірақ із-түзсіз жоғалады.
Бейтаныс адамдарға қолма-қол ақшаны алу үшін ақша аудармаңыз. Күмәнді артық пайда алу және тауарларды жалған төмен бағамен сатып алудан бас тартыңыз. Ол да алаяқтық болуs мүмкін!
Алаяқтар қолданатын әлеуметтік желілер арасында Қазақстанда Telegram мессенджері алдыңғы қатарға шыққан.
Соңғы уақытта өзге адамның әлеуметтік желідегі аккаунтын пайдаланып, қаржылай көмек сұрайтын алаяқтардың әрекеті күшейіп кетті. Мұндай алаяқтықтың құрбандары көбейген. Бұған дейін танымал тұлғалардың, әлеуметтік желі белсенділерінің жалған аккаунттарын жасау арқылы азаматтардан ақша сұрау жиі кездесетін болса, енді алаяқтар қарапайым азаматтарға да көшкен.
Алаяқтық схемасы қарапайым: кез келген адаманың әлеуметтік желідегі жалған аккаунты жасалады. Сол арқылы оның жақын туыстарына, достарына не өзге таныстарына хат жазу арқылы белгілі бір банк картасына ақша аудару сұралады. Мұндай деректер әсіресе Telegram мессенджерін пайдаланушылар арасында жиілеген.
Оқи отырыңыз: Форекс – табыс мекені ме, әлде алаяқтар тобы ма?
KZ-CERT компьютерлік инциденттерге әрекет ету қызметінің мамандары шабуылға ұшырағандардың әлеуметтік желілерде байланыс деректерінің дербестігін сақтамағанын, сондай-ақ, байланыс деректерінің еркін таралып кеткенін айтып отыр.
«Мәселен, сіз белгілі бір зат не тауарды сату туралы хабарландыруды интернетте орналастырдыңыз делік. Алаяқтар сізге хабарласып, оны сатып алу жөнінде келіседі және сіздің банктік картаңызға тауарға ақша аудару үшін сілтеме жібереді. Одан әрі сілтеме бойынша өтіп, сіздің банк картаңыздың CVV/CVC-коды көрсетілген деректерін енгізу ұсынылады, оларды енгізген соң банк картасының шотынан ақша алынады. Осылай алаяқтар әлеуметтік инженерияның көмегімен төлем картасының мәліметін алып, қаржыға қол жеткізеді» дейді қызмет мамандары.
Оқи отырыңыз: Алаяқ риэлторлар. Сақ болыңыздар!
Осы орайда интернет алаяқтарынан сақтану үшін KZ-CERT қызметі келесі кеңестерді ұсынады:
Интернет жүйесі арқылы келген сілтеме бойынша өткен кезде мекенжай жолына, яғни, доменнің дұрыстығына, акция жүргізетін ұйымның не компанияның ресми атауындағы артық символдарға назар аудару керек.
Әлеуметтік желілердегі өз профиліңіздің дербестігін баптауларда байланыс деректерін (қызметтік және жеке телефон нөмірі) көпшілікке қолжетімді етпеген дұрыс. Мобильдік нөмірді (бизнес-аккаунт) көрсету қажет болған жағдайда, жеке және жұмыс нөмірлерін бөлу қажет, яғни, жеке нөмірді туыстармен және жақындармен байланысу үшін ғана пайдаланған дұрыс.
Есептік деректеріңізді үнемі тексеріп, көп факторлы аутентификация пайдаланылатын сенімді парольдерді қолданыңыз.
Браузерде, операциялық жүйеде және мобильдік құрылғыларда пайда болатын түрлі терезелер мен хабарламаларға қатысты абай болыңыздар.
Банк картаңыздың деректерін сақтап, картаның сыртқы жағындағы 3 санды CVV/CVC-кодын ешкімге айтпаңыз. Сондай-ақ, банктен келіп түсетін SMS-кодты ешбір жағдайда бейтаныс жандарға хабарламаңыз.
Интернетке қол жеткізудің ашық қоғамдық Wi-Fi-нүктелеріне сенбеңіз, сонымен қатар өз аутентификациялық деректеріңізді қорғалмаған сымсыз желілер арқылы енгізбеуге тырысыңыз.
Бопсалаушылардың телефон бойынша талаптарын орындамаңыз, ал егер Сіз интернет-алаяқтардың құрбаны болсаңыз ең жақын полиция бөліміне немесе 102 телефоны арқылы дереу жүгініңіз.
Жеке деректерді, жеке куәлік деректерін, банк карталарының деректерін және тағы басқа мәліметтерді қамтитын құжаттарыңыздың көшірмелері бен банк картасының суретін ешкімге жібермеңіз.
Күдікті интернет-ресурстар немесе ақшалай пайдаға үміттендіретін сілтемелер айқындалған жағдайда KZ-CERT қызметіне (1400 (тәулік бойы) нөмірі, қызмет сайты, Telegram мессенджеріндегі «ҚР ақпараттық қауіпсіздігі» тобына не жеке хабарлама жіберу арқылы) хабарлаңыз.
